دو خودروی ۴۰۵ و سمند قرار است تا چند ماه آینده از خط تولید ایران‌خودرو کنار بروند و آنگونه که مسئولان اذعان دارند دلیل این موضوع فناوری قدیمی این محصولات و تحول در صنعت خودروسازی است. هر چند که این دلایل کاملاً درست است اما بر اساس این استدلال، غالب خودروهای تولیدی کشور، همین ویژگی را دارند. آنچه که منجر به خروج این دو خودرو از خط تولید شده نه فناوری پایین بلکه زیان هنگفتی است که ایران خودرو از تولید آنها متحمل می‌شود. بر اساس آخرین اطلاعات منتشر شده، این شرکت بزرگ خودروساز در پاییز سال گذشته از تولید هر دستگاه سمند زیانی حدود ۵۲ میلیون تومانی را متحمل شدهاست. این عدد برای تولید هر دستگاه از گروه خودرویی پژو برابر با ۳۱ میلیون تومان بوده‌است.
مدت هاست که خبر حذف خودروهای پژو ۴۰۵ و سمند از خط تولید به گوش می‌رسد و در بازدیدهای اخیری که رییس‌جمهوری پیش از آغاز سال و فاطمی امین، وزیر صمت دولت سیزدهم در روز سیزدهم فروردین ماه از خودروسازان داشتند، بارها موضوع حذف این دو خودرو و تولید خودروهای جایگزین مطرح شد. به گونه‌ای که اواخر اسفندماه ۱۴۰۰ در بازدید سرزده ابراهیم رییسی از کارخانه ایران‌خودرو، مدیرعامل این شرکت اعلام کرد که هدف این شرکت، تغییر تمامی موتورها و خودروهای این کارخانه تا ۵ سال آینده است.
حالا در نخستین اقدام، خبر توقف خط تولید پژو ۴۰۵ و سمند منتشر شده است. این دو خودروی میانرده و محبوب ایران خودرو حالا با سرنوشتی مشابه پیکان وانت و پراید مواجه شده‌اند و اگر همه چیز مطابق برنامه پیش برود تا دو ماه آینده خبری از این دو خودرو بر روی خط تولید نخواهد بود.
فناوری قدیمی و منسوخ، دلیلی است که از سوی مسئولان برای کنار گذاشتن این دو خودرو مطرح شدهاست. قطعاً حذف اینگونه خودروها از خط تولید از این منظر کار درستی است اما اگر دلیل توقف تولید این خودروها، فناوری قدیمی آنها باشد، اغلب محصولات تولیدی خودروسازان باید از خط تولید خارج شوند.
فارغ از فناوری قدیمی، ایمنی پایین و طراحی‌های کسل‌کننده به نظر می‌رسد علت حذف اینگونه خودروها از خط تولید را باید در صورت‌های مالی خودروسازان جست و جو کنیم، جایی که برای ایران‌خودرو دو گروه خودرویی پژو و سمند از زیانده‌ترین مدل‌های تولیدی این کارخانه به حساب می‌آیند.
بر اساس آخرین اطلاعات منتشر شده از سوی ایران خودرو در سامانه کدال، این شرکت در پاییز سال گذشته هر خودرو از گروه سمند را به طور میانگین با قیمت ۱۴۴ میلیون و ۴۴۸ هزار تومان فروخته‌است. این در حالی است که میانگین بهای تمام شده تولید این گروه خودرویی برای ایران خودرو به طور میانگین برابر با ۱۹۷ میلیون و ۱۱۶ هزار تومان بوده‌است. به بیان دیگر ایران خودرو از فروش هر دستگاه از گروه سمند در پاییز سال گذشته ضرر ۵۲ میلیون و ۶۷۷ هزار تومانی را متحمل شدهاست. طی سه سال گذشته و از پاییز ۱۳۹۷ ایران خودرو از تولید گروه خودرویی سمند به طور میانگین زیان حدود ۳۰ میلیون تومانی را ثبت کرده است. نمودار زیر نرخ فروش، بهای تمام شده و سود ناخالص ایران خودرو از فروش گروه خودروی سمند را نشان می‌دهد:
گروه خودرویی پژو هم شرایط مشابهی را تجربه می‌کند. در پاییز سال گذشته بهای تمام شده گروه خودرویی پژو برای ایران‌خودرو به طور میانگین برابر با ۱۶۵ میلیون و ۶۳۴ هزار تومان بوده‌است. در نقطه مقابل در این فصل، ایران خودرو هر خودروی خانواده پژو را به طور میانگین به قیمت ۱۳۴ میلیون و ۱۶۴ هزار تومان به فروش رساند؛ به بیان دیگر فروش هر خودروی خانواده پژو برای ایران خودرو در پاییز سال گذشته، زیان ناخالصی معادل ۳۱ میلیون و ۴۷۰ هزار تومان به همراه داشت. همچنین از پاییز سال ۱۳۹۷، فروش هر دستگاه خودرو از خانواده پژو برای ایران خودرو با ضرر بیش از ۱۹ میلیون تومانی همراه بوده‌است. نمودار زیر نرخ فروش، بهای تمام شده و سود ناخالص ایران خودرو از فروش گروه خودروی پژو را نشان می‌دهد:
باید توجه داشت که سایر محصولات ایران خودرو هم تا حدودی وضعیت مشابهی را دارند؛ به عنوان مثال تولید هر دستگاه از گروه خودرویی رانا و دنا در پاییز سال گذشته به ترتیب بیش از دو و سیزده میلیون تومان زیان برای ایران خودرو به همراه داشته‌است. بنابراین به نظر می‌رسد که دلیل توقف تولید خودروهایی همچون پژو ۴۰۵ و سمند نه فناوری قدیمی آنها بلکه زیان هنگفت ایران خودرو از تولید و فروش این مدل خودروها است. شرایطی که منجر شده زیان انباشته ایران خودرو تا پاییز سال گذشته به حدود ۳۹ هزار میلیارد تومان برسد.
فارق از مشکلات مدیریتی و بهینه نبودن سطح تولید این خودروسازان، مهم‌ترین عامل شرایط کنونی را باید در سیاست‌های دستوری جست‌وجو کرد. زیان انباشته خودروسازان، فروش و عرضه خودروها با ضرر و افت کیفی خودروها از مشکلات چندین ساله خودروسازان است که ریشه در دو سیاست اشتباه انحصار و قیمت‌گذاری دستوری دارد. سیاست هایی که هرچند همه تصمیم‌گیران در ظاهر با آن مخالف هستند اما سال هاست که در تمامی دولت‌ها ادامه پیدا کرده‌است و تا زمانی که این شرایط تغییری نکند، بعید به نظر می‌رسد که تحولی در صنعت خودروسازی کشور حاصل شود.
