مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران با اشاره به برنامه‌های روز و هفته جهانی ستاره‌شناسی، گفت: این انجمن به مناسبت روز جهانی اخترشناسی، رصد عمومی را در روز شنبه (۱۷ ازدیبهشت) ماه در فرودگاه مهرآباد برگزار خواهد کرد.
نزدیک به نیم قرن قبل و در سال ۱۹۷۳ میلادی(۱۳۵۲ خورشیدی) داگ برگر، ستاره شناس آماتور آمریکایی با بردن تلسکوپ خود به میان مردم، ایده اولیه روزی به نام «روز ستاره شناسی» را مطرح و با پیوستن ایالت‌های مختلف آمریکا به این مناسبت، ابتدا به صورت ملی و با پیوستن گروه‌های نجومی دنیا به آن، تبدیل به یک حرکت بین‌المللی شد که به مراتب با اهمیت‌تر است.
روش انتخاب این روز و هفته به نوعی نجومی بوده و با تعیین دیگر مناسبت‌ها در طول سال که ثابت هستند تفاوت خاص دارد؛ بدین صورت که اولین‌بار “روز ستاره شناسی” روز شنبه‌ای در میانه ماه آوریل تا میانه ماه می(۲۶ فروردین تا ۲۵ اردیبهشت هر سال) در نظر گرفته و انتخاب شد که به تربیع اول ماه نزدیک بود و دلیل انتخاب این زمان برای آن است که کره ماه به عنوان همسایه زمین و جرم دوست داشتنی زمینی‌ها، دارای ویژگی‌های زیبایی برای مشاهده از درون تلسکوپ و حتی با چشم غیرمسلح است.
خوشبختانه پس از فراگیری روز جهانی ستاره شناسی در دنیا و از جمله در کشورمان، هفته جهانی اخترشناسی نیز از سوی لیگ مربوطه بنیان گذاشته شد و به گروه‌ها و انجمن‌های نجومی فرصت بیشتری داد تا در طول یک هفته و نه صرفا در یک روز به ترویج دانش اخترشناسی بپردازند.
تعطیلی رسمی کشورها نیز در طول هفته ستاره شناسی برای انجام این مهم می‌تواند مورد توجه قرار گیرد، هر چند که برای اجرای برنامه در مدارس، دانشگاه‌ها، ادارات و فضاهای رسمی روزهای کاری هفته از جمله روز جهانی اخترشناسی به مراتب مناسب‌تر خواهد بود.
از سال ۱۳۸۶ خورشیدی نیز لیگ جهانی به جز یک روز در بهار(مطابق سالیان قبل)، پیشنهاد یک روز در پاییز را برای گرامیداشت روز جهانی ستاره شناسی ارائه داده و سعی در افزایش این فرصت‌ها برای اشاعه فرهنگ این دانش کهن داشته است.
بزرگداشت روز و هفته ستاره شناسی در ایران
مهندس مسعود عتیقی در گفت‌وگو با ایسنا، یکی از این فعالیت‌های علمی-ترویجی در حوزه نجوم را روز و هفته جهانی «ستاره شناسی» دانست که از سال ۱۳۸۰ خورشیدی و پس از مکاتبات با لیگ جهانی برگزاری این مناسبت بین‌المللی، برای اولین بار و همزمان با روز تعیین شده از سوی جامعه جهانی، در فرهنگسرای بهمن از سوی انجمن نجوم آماتوری ایران به اجرا در آمد.
وی اظهار کرد: به طور قطع یک روز جهانی با یک روز ملی متفاوت است؛ چرا که در یک مناسبت جهانی مردم دنیا در یک روز خاص و یا یک شعار واحد، در صدد فرهنگ سازی برای تحقق یک موضوع خاص هستند و این یکی از زیبایی‌های مناسبت‌های بین‌المللی به شمار می‌رود که باید به آن توجه داشت.
عتیقی با تاکید بر اینکه روز جهانی ستاره شناسی با شعار «آوردن تلسکوپ‌ها به میان مردم و تصمیم عشق نسبت به آسمان با همگان» هدفگذاری شده است، ادامه داد: از این رو این روز و هفته جهانی فرصت مغتنمی است تا مردم خوبمان که عموما به این دانش گرایش دارند، ولی امکانات کافی در اختیار ندارند، با واقعیات علمی آشنا شوند و مرز میان خرافه و شبه علم را از دانش برای آنها ترسیم کنیم، ولی این مهم نیز با آسیب‌هایی همراه است.
برنامه‌های کشور در روز و هفته جهانی ستاره‌شناسی پس از دو سال وقفه
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران با اشاره به جزئیات برنامه‌های روز و هفته جهانی ستاره‌شناسی در ایران گفت: تقسیم عشق به آسمان با بقیه مردم، آشنا کردن آنها با اطلاعات نجومی، پرهیز دادن از خرافه‌ها و تفکیک آن از این دانش جذاب، معرفی مفاخر کشور و جهان، توزیع نشریات مرتبط برای ماندگار کردن اطلاعات ارایه شده می‌تواند بخشی از اقدامات افراد، گروه‌ها و مراکز باشد که بدون داشتن مرز و محدودیت، نسبت به بالا بردن آگاهی عمومی مردم اقدام می‌کنند.
وی اضافه کرد: امسال طبق تقویم مندرج در کتابچه این مناسبت، از روز دوشنبه ۱۲ تا یکشنبه ۱۸ اردیبهشت ماه جاری(۲ تا ۸ می ۲۰۲۲) هفته جهانی ستاره شناسی و شنبه ۱۷ اردیبهشت(۷ می) روز جهانی اخترشناسی در سال ۱۴۰۱ و شعار امسال ما در هفته جهانی ستاره شناسی ۱۴۰۱(۲۰۲۲) “اخترشناسی، دانشی برای همه” تعیین شده است.
عتیقی خاطر نشان کرد: جا دارد باز هم همچون سالیان اخیر و در دوران پاندمی کووید-۱۹ که سپاسگزار کادر درمان و پزشکان عزیز کشورمان در کمک به مردم برای مهار بیماری کرونا بوده‌ایم، باز هم قدردان از جان گذشتگی‌های کادر درمان باشیم، امیدواریم با زحمات قابل ستایش کادر درمان طی سالیان اخیر و همچنین واکسیناسیون سراسری، امسال به عنوان آغازین سال قرن ۱۵ خورشیدی، به جای روی آوری فعالیت‌ها در بستر فضای مجازی، شاهد گسترش فعالیت‌های علمی ترویجی و برنامه‌های چهره به چهره(با رعایت ملاحظات بهداشتی) باشیم؛ چرا که اجرای برنامه‌های علمی ترویجی چهره به چهره، بی شک در توسعه نجوم آماتوری اثرگذاری بیشتری دارد.
وی تاکید کرد: انجمن نجوم آماتوری ایران در روز جهانی ستاره‌شناسی به عنوان یک روز و یک صدا با جامعه جهانی، برنامه رصدی عمومی را همچون همیشه به صورت رایگان در شامگاه روز شنبه ۱۷ اردیبهشت ماه برنامه عمومی “رصد آسمان بیکران” در محوطه ترمینال یک فرودگاه مهرآباد از ساعت ۱۹ تا ۲۲ را برگزار کند.
ضرورت تعیین جایگاه نجوم آماتوری در کشور
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران ادامه داد: در دهه ۸۰ خورشیدی و با اوج‌گیری فعالیت‌های پراکنده و مقطعی دهه‌های گذشته، انجمن نجوم آماتوری ایران با شعار «ما می‌توانیم» در پی اثبات توانمندی گروه‌ها و مراکز خودجوش نجومی کشور بود و در دهه ۹۰ نیز علاقه‌مند بودیم که در مراجع قانونگذاری کشور، قوانین و حمایت‌های کافی از گروه‌های آماتوری تصویب شود و در این راستا تلاش‌هایی هم صورت گرفت، ولی متاسفانه بنا به دلایل مختلف، این امکان در سطح گسترده فراهم نشد.
وی ابراز امیدواری کرد که در سال‌های پیش رو شاهد رفع خلا قانونی برای تسهیل در فعالیت علاقه‌مندان کشور باشیم و حمایت درخور از مراکز فعال نجومی صورت پذیرد؛ چرا که این مراکز نقش اساسی در برنامه‌های متعدد علمی-ترویجی در طول سال دارند و باید دولتمردان بیش از گذشته به اهمیت حمایت رسمی و اساسی از این گروه‌ها بیندیشند.
عتیقی یادآور شد: از آنجا که فرهنگ بر علم مقدم بوده و از همین جا به اهمیت اقدامات علمی-ترویجی پی می‌بریم که نتیجه آن رویکرد حداکثری به ادامه تحصیل در علوم پایه به ویژه دانش نجوم در بین جوانان طی سالیان گذشته بوده است، ولی متاسفانه شاهد توجه کمتری به جایگاه آن در کشورمان بوده! تا جایی که به طور مثال در دهه‌های اخیر و اوج‌گیری فعالیت‌های نجومی در ایران و زحمات بعضا شبانه روزی انجمن نجوم آماتوری ایران و گروه‌های متعددی که در شهرهای مختلف به معرفی بیش از پیش دانش کهن و جذاب ستاره شناسی به صورت خودجوش پرداخته‌اند، توجه زیربنایی و درخور از سوی مقامات ذیربط برای کمک به توسعه این فعالیت‌ها نشده و به نوعی طراوت علمی در جامعه کاهش یافته است و بی توجهی به این گونه فعالیت‌ها تا حدی است که به گونه‌ای این تلاش‌ها و مراکز فعال آن نادیده گرفته و حذف شده‌اند.
وی اظهار کرد: بدیهی است کار آکادمیک وظیفه دانشگاه‌ها و مراکز علمی معتبر دنیا است و قطعاً حوزه آماتوری و آکادمیک می‌بایست از یکدیگر تفکیک و بازشناسی شده و جایگاه حرکت‌های خود جوش علمی به دور از تایید و رد سلیقه‌ای مورد ملاحظه جدی قرار گیرد.
لزوم توجه به “روز ملی ستاره شناسی” در ایران
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران به بیان لزوم توجه به روز ملی ستاره شناسی اشاره کرد و افزود: چون مناسبتی با عنوان جهانی و از ورای مرزها مطرح شده است، می‌بایست به واژه جهانی نیز توجه خاص شود؛ چرا که هدف از این گونه نامگذاری‌ها بیشتر آن است که مردم جهان در یک روز واحد، خواسته‌ای مشخص را بیان کنند و این موضوع کاملا ً از “روز ملی” قابل تفکیک است.
وی اظهار کرد: اساسا” هنر همگامی با جامعه جهانی، نشان از فرهنگ و تمدن صلح جویانه در فرهنگ شرقی و از جمله مردم کشور عزیزمان ایران می‌تواند باشد، ضمن آنکه مناسب است با نگاه به دهکده کوچک جهانی، خود را تافته جدا بافته از جامعه بین‌المللی ندانیم.
عتیقی اضافه کرد: از سوی دیگر چه خوب است به “روز ملی” در این زمینه نیز توجه داشته باشیم و با وجود مفاخری همچون ابوریحان بیرونی که روز بزرگداشت ایشان در ۱۳ شهریور هر سال، در اوقات فراغت تابستان با آسمان به مراتب صاف‌تر نسبت به بقیه سال و شب‌های با هوای معتدل‌تر، می‌تواند الگویی برای اعلام “روز ملی ستاره شناسی” در این زمینه باشد که طی سالیان گذشته از سوی این مرکز کشوری به جامعه نجومی پیشنهاد شد.
