نگه‌داری طولانی‌مدت غذا در فضا!

 پرتو دهی امروزه به عنوان یکی از تکنولوژی‌های نوین مانند سایر روش‌های نگهداری نظیر انجماد، روش های حرارتی و … در سالم‌سازی مواد غذایی مورد استفاده است. این فناوری، نوعی فرآیند سرد برای نگهداری مواد غذا محسوب می‌شود که درطول ۵۰ سال گذشته به طور  گسترده‌ای مورد بررسی قرار گرفته و مانند سایر روش‌های فرآوری اهدافی نظیر کاهش اتلاف ناشی از فساد و تخریب و کنترل میکروارگانیسم‌های عامل بیماری‌های ناشی از مواد غذایی را دنبال می‌کند. پرتودهی در واقع یک روش فیزیکی فرآوری مواد غذایی است؛ در واقع ماده غذایی در یک محدوده زمانی مشخص در معرض اشعه یونیزه قرار می‌گیرد؛ هدف از آن افزایش مدت زمان ماندگاری و بهبود ایمنی و میکروبی محصول است؛ پرتوهایی که برای حذف میکروارگانیسم‌ها استفاده می‌شوند طول موج پایینی دارند، زیرا چنین پرتوهایی با طول موج کمتر اثر تخریبی بیشتری بر میکروارگانیسم‌ها دارند. در این گزارش به جزئیات پرتو دهی مواد غذایی می‌پردازیم: 

* پرتو دهی مواد غذایی چیست؟

پرتودهی مواد فرایندی است که در آن مواد غذایی را در معرض اشعه یونیزه قرار می‌دهند (منابع انرژی)، برای مثال اشعه ایکس، پرتوهای الکترونی، مواد غذایی فله‌ای یا بسته بندی شده از یک ناحیه تشعشع بر روی تسمه نوار نقاله عبور می‌کند و در آنجا در معرض سطوح بالینی از تشعشع قرار می‌گیرد. مواد غذایی با هیچ ماده رادیواکتیویی تماس پیدا نمی‌کند و این مواد غذایی به گونه‌ای ساخته نشده است که خود رادیواکتیو باشد. یک راه ساده برای تجسم این فرآیند مقایسه آن با یک چراغ قوه است. غذا در معرض نور قرار می‌گیرد، اما زمانی که چراغ قوه خاموش می‌شود تابش نور به پایان می‌رسد و اثری از نور باقی نمی‌ماند.

* چرا مواد غذایی را پرتودهی می‌کنیم؟

پرتودهی مواد غذایی مزایای بسیاری دارد: 

۱. پرتودهی میکروب‌های مضر مانند باکتری‌ها و کپک‌هایی را که باعث فاسد شدن غذا و ایجاد مسمومیت غذایی و سایر بیماری‌ها می‌شوند را از بین می‌برد یا عقیم می‌کند. به عنوان مثال، پرتودهی باکتری اشریشیا کلی و سالمونال را از بین می‌برد. 

۲. در روش پرتودهی حشرات بدون استفاده از حشره کش‌های شیمیایی از بین برده می‌شوند. 

۳. در پرتودهی مواد غذایی پیری مواد غذایی مانند میوه ها و سبزیجات کند می‌شود و در نتیجه پسماند مواد غذایی کاهش می‌یابد.

۴. پرتودهی این امکان را فراهم می آورد که مدت ماندگاری غذاهای خشک مانند ادویه ها و غالت افزایش یابد.

۵. از پرتودهی برای استریل کردن غذای بیماران با وضعیت وخیم در بیمارستان ها استفاده می شود بیمارانی نظیر مبتلایان به ایدز یا کسانی که تحت درمان سرطان هستند.

^{حقیقتی جالب! فضانوردان ناسا برای جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های ناشی از غذا هنگام ماموریت فضایی، گوشتی که با پرتوافکنی استریل شده است را می خورند.}

* آیا مواد غذایی پرتودهی شده آلوده به رادیواکتیو هستند؟

خیر، غذای پرتودهی شده آلوده به رادیواکتیو نیست. غذا با مواد رادیواکتیو تماسی ایجاد نمی‌کند و منبع انرژی مانند (اشعه ایکس) باعث رادیواکتیو شدن غذا نمی‌شود. درست شبیه به زمانی که یک فرد برای عکس برداری از قفسه سینه یا دندان خود در معرض اشعه ایکس قرار می‌گیرند. پس از انجام عکس برداری با اشعه ایکس شخص آلوده به رادیواکتیو نمی‌شود.

 * آیا خوردن غذای پرتودهی شده مضراست؟

خیر، غذای پرتودهی شده برای خوردن مضر نیست و شما را بیمار نمی‌کند. هیچ خطری مرتبط با تشعشعات ناشی از خوردن غذاهای پرتودهی شده شما را تهدید نمی‌کند. دانشمندان مطالعات زیادی بر روی غذاهای پرتو دهی شده انجام داده‌اند و تقریباً بین غذاهای پرتودهی شده و پرتو دهی نشده هیچ تفاوتی (از نظر ارزش غذایی) چقدر یک غذا سالم است وجود ندارد. پرتوافکنی می‌تواند تغییرات شیمیایی ایجاد کند که مشابه تغییرات ناشی از پختن یا کنسرو کردن غذا است. مدرک علمی معتبر یا احتمال معقولی که نشان دهد مصرف غذای پرتودهی شده برای انسان مضر باشد وجود ندارد. افزایش دسترسی به منابع غذایی سالم و مغذی مزیت حقیقی این فناوری درمانی است. این مزیت اهمیت بسیار بیشتری از خطر ادعایی تغییرات شیمیایی غذا دارد. پس بنابراین خوردن غذای پرتودهی شده بی خطر است.

* آیا طبخ یا تهیه غذای پرتودهی شده باید متفاوت از غذای پرتودهی نشده باشد؟

خیر، طبخ یا تهیه غذای پرتودهی شده و پرتودهی نشده متفاوت نیست. غذای پرتودهی شده باید همانند غذای پرتودهی نشده ذخیره، نگهداری و پخته شود. همیشه هنگام پختن غذای پرتودهی شده، درست مانند غذاهای پرتودهی نشده، دقیق از قوانین ایمنی غذایی با عقل سلیم و هوشیاری کامل پیروی کنید تا شما و خانواده‌تان ایمن باشید.

* چگونه متوجه شوم غذای من پرتودهی شده است؟

سازمان غذا و داروی آمریکا غذاهای پرتودهی شده را ملزم به نشان دادن رادورا که نمادی بین المللی است کرده است این نماد نشان دهنده یک محصول غذایی پرتودهی شده است. رادورا معمولا سبز رنگ است و یک گیاه درون دایره را نشان می‌دهد. جزئیات گرافیکی و رنگ این نماد در کشورهای مختلف متفاوت است. در کنار نماد رادورا، بر روی برچسب غذا جمله «تحت درمان پرتودهی» و یا «درمان با پرتودهی» نیز آورده می‌شود؛ تنظیم یا کنترل پرتودهی مواد غذایی در ایالت متحده بر عهده سازمان غذا و دارو، وزارت کشاورزی ایالت متحده و خدمات ایمنی و بازرسی مواد غذایی تنظیم یا کنترل پرتودهی مواد غذایی است.

*رادورا  یک نشان بین‌المللی است که بر روی محصولات و مواد غذایی که توسط پرتو ایکس، تابش الکترونی یا پرتو گاما پرتو دهی شده‌اند بکار می‌رود. این نماد به رنگ سبز و به صورت گیاهی درون یک حلقه سبز (که بالای آن خط چین است) نشان داده می‌شود. 

^منابع:

• www.fda.gov/food/buy-store-serve-safe-food/food-irradiation-what-you-need-know
• www3.cpa.gov/radtown/food-irradiation.html
• wwwnc.cde.gov/cid/article/7/7/01_articlec