روز گذشته در نمایشگاه خودروی مشهد، دو مدل جدید سایپا به نام‌های کوییک اسپرت و آریا اسپرت در معرض دید عموم قرار گرفت. این خودروها، البته برای فروش عمومی و تولید انبوه ساخته نشدند؛ اما نصب بال عقب در انتهای سقف این دو مدل، سوالات بسیاری به ذهن می‌آورد.
هدف از نصب بال عقب (اسپویلر) روی سقف یا درپوش صندوق چیست؟
واضح است که خودروسازان مشهور جهان، اسپویلر را صرفا برای جلب توجه و افزایش حس اسپرت خودروها استفاده نمی‌کنند. این قطعه‌ی متصل به بدنه، از ۵۵ سال پیش برای مدل‌های مسابقه‌ای استفاده شد و بیش از نیم قرن سابقه‌ی نصب روی خودروهای جاده‌ای دارد.
علم آیرودینامیک و توجه به مقاومت هوا در برابر اجسام متحرک، از قرن ۱۵ میلادی و دوران لئوناردو داوینچی، بیش از قبل مطرح شد. البته اسناد کشف این موضوع به عنوان مبحث علمی، در آثار به جا مانده از یونان بوستان و پیش از میلاد مسیح وجود دارد. ایزاک نیوتن، دانشمند انگلیسی در سال ۱۷۲۶، نخستین مقاله‌ی علمی پیرامون آیرودینامیک را ارائه داد و رسما، اولین آیرودینامیکیست (محقق آیرودینامیک) نام گرفت.
ساخت هواپیماهای اولیه، قبل از تولید انبوه خودرو اتفاق افتاد و طبیعتا، اهمیت آیرودینامیک را نشان داد. یک وسیله‌ی هوانوردی، وابستگی بسیار زیادی به جریان هوا دارد و بدون طراحی هماهنگ با آیرودنامیک، تعدل و ثبات نخواهد داشت. تکامل هواپیماها به مرور زمان، نیاز به نصب بالچه‌های متنوع در قسمت‌های مختلف بدنه را ثابت کرد. این تجهیزات، کاربردهای گوناگونی در هوانوردی دارند و علاوه‌بر هدایت هوا، نقش مهمی در مانور (فرمان‌پذیری) یا ثبات هواپیما حین پرواز بازی می‌کنند.
دوج چارجر دیتونا ۱۹۶۷، اولین خودروی تولید انبوه با اسپویلر عقب
در خودروهای امروزی، از بال عقب با دو هدف کلی استفاده می‌شود. مورد مهم‌تر، افزایش نیروی عمود بر انتهای بدنه (Downforce) و هدف دوم، کاهش مصرف سوخت به دلیل کاهش مقاوت خودرو در برابر جریان هوا است. مدل‌های مجهز به اسپویلر (بال عقب) هنگام رانندگی در سرعت‌ها بالا، تعادل بهتری نسبت به خودروهای فاقد بالچه دارند. به همین دلیل، فرمان‌پذیری بهتری نیز ارائه می‌دهند. مجموع این فواید، نیاز به نصب اسپویلر برای مدل‌های اسپرت و سوپراسپرت و ابرخودرو را افزایش می‌دهد.
از سویی دیگر، معمولا اسپویلر برای خودروهای فاقد صندوق (هاچبک) استفاده نمی‌شود. به بیان بهتر، شاسی‌بلندها، کراس‌اورها و هاچبک‌های امروزی، یا فاقد بال عقب هستند و یا قطعه‌ای هم‌سطح بدنه در انتهای سقف دارند که هدایت هوا به پشت خودرو را بهبود می‌دهد.
فولکس واگن گلف R با اسپویلر هم‌سطح سقف
در تصاویر بالا، می‌توان اسپویلر نصب شده روی فولکس واگن گلف R را مشاهده کرد که البته تفاوت چندانی با قطعه‌ی نصب شده روی گلف استاندارد ندارد. گلف R با پیشرانه‌ی ۳۱۵ اسب بخار و نهایت سرعت ۲۵۰ کیلومتر برساعت، هم‌اکنون یکی از سریع‌ترین خودروهای هاچبک دنیاست.
بال عقب در آریا اسپرت و کوییک اسپرت
با اولین نگاه به اسپویلر نصب شده روی بدنه‌ی آریا اسپرت و کوییک اسپرت، چند سوال در ذهن افراد آشنا به صنعت خودرو شکل می‌گیرد. شاید بتوان از تماشای این دو خودرو به عنوان مدل‌های ویژه ساخت سایپا، عمق فاجعه در مهندسی این شرکت را متوجه شد و شرایط فنی در یکی از بزرگ‌ترین خودروسازان ایران را ارزیابی کرد.
حتی فردی ناآشنا به علم طراحی خودرو نیز می‌تواند متوجه جای‌گذاری نادرست اسپویلر در آریا اسپرت و کوییک اسپرت سایپا شود. کاملا مشخص است که بال عقب این خودروها، به جای کمک به هدایت هوا، در برابر آن مقاومت ایجاد می‌کند و افزایش‌دهنده‌ی مصرف سوخت خواهد بود. شاید مهندسان سایپا، برای جلوگیری از شتاب‌گیری سریع خودرو، این قطعه را به انتهای سقف اضافه کرده‌ند تا ایمنی آریا اسپرت و کوییک اسپرت افزایش یابد!
دیگر سوال مهمی که ذهن مخاطب را پریشان می‌کند؛ بحث کارشناسان مسئول در تایید طراحی بدنه و نظارت بر عملکرد کارکنان (خصوصا دپارتمان طراحی خودرو) است. شاید افراد تازه‌استخدام و کم‌تجربه در یک گروه خودروسازی، اقدام به ارائه‌ی طرح‌های خلاقانه و ناشیانه کنند؛ اما طراحان ارشد و مدیران مجموعه، باید مانع تولید و نمایش این محصولات شوند.
علاوه‌بر نوابغی که آریا اسپرت و کوییک اسپرت را طراحی کرده‌اند؛ آیا مدیران سایپا و مسئولان سالن این شرکت در نمایشگاه خودروی مشهد ۱۴۰۱، اطلاعی از مباحث پایه در علم خودروسازی دارند؟ نگارنده امیدوار است قبل از آنکه رسانه‌های خارجی اقدام کنند و سطح مهندسی در ایران را به سخره بگیرند، اقدام به خروج آریا اسپرت و کوییک اسپرت از نمایشگاه یا حذف بالچه عقب انجام شود.
