در این گزارش مروری داریم بر برخی اخبار و وعده های ۱۰ سال اخیر درباره تولید خودروهای برقی به بهانه اظهارات اخیر وزیر صمت مبنی بر تمرکز بر تولید خودروهای برقی.
ماحصل همه خبرها و گزارش هایی که در دهه گذشته گاهی با شعف خاصی در رسانه ها درباره تولید خودروهای برقی یا هیبریدی در کشور منتشر می شد، تاکنون تقریباً هیچ بوده است! گویی که به سان بسیاری دیگر از موضوعات توسعه تا مسئله ای به معضل یا حتی بالاتر بحران تبدیل نشود، در محدوده دید سیاست گذاران قرار نمی گیرد. با این حال و با آشکار شدن آمار نجومی مصرف بنزین کشور در سال های آینده، به نظر می رسد وزارت صمت قصد دارد واقعاً فرمان صنعت خودرو را به سمت تولید خودروهایی ورای گیربکس اتومات و تنفس توربوشارژ و … بگرداند. در این باره، وزیر صمت ضمن تاکید بر سرعت بالای مصرف انرژی در کشور و مشکلاتی که در آینده نزدیک در تامین آن ایجاد خواهد شد، وضعیت صنعت خودرو را حرکت به سوی بن بست اساسی توصیف کرد و از تلاش و برنامه‌ریزی وزارت صمت برای توسعه برقی‌سازی خودروها خبر داد.
یک دهه وعده پوچ و بی عملی برای تحول در فناوری خودرو با نوآوری های داخلی
متاسفانه به‌رغم گذشت چندین دهه از تاریخ خودروسازی در کشور، هنوز کمیت تولید و قیمت عمده ترین مسئله پیش روست و تحول فناوری و توسعه آن چیزی است که خریداران همچنان باید آن را در خودروهای وارداتی جست‌وجو کنند. صحبت از تحول فناوری صنعت خودرو یعنی گام هایی کوچک که می شد در سال های گذشته هرچند زیر چتر حمایت ۱۰۰ درصدی دولت برداشته شود تا امروز شاهد عبور این صنعت از یک میان‌بر فناورانه به دنیای خودروهای مدرن می بودیم. چیزی ورای تولید خودرو با آپشن هایی نظیر سانروف و توربوشارژ و گیربکس اتوماتیک، اما عاملی که مجهول است و موجب شد پیوند بین صنعت و دانشگاه یا نوآوران ایجاد نشود یا این که در هر صورت این ابداعات به سوله تولید صنعت راه پیدا نکند.
جست‌وجویی ساده در اینترنت، عمق غفلت در این عرصه در بیش از یک دهه گذشته را نشان می دهد:
۱. خبرگزاری فارس ۲۴ آبان ۱۳۹۳ خبر داد که نخستین خودروی هیبریدی کشور در تبریز ساخته شده است. در آن هنگام علیلو، عضو کمیسیون صنایع مجلس وعده داد که تولید این خودروها تا سه سال آینده تحقق خواهد یافت.
۲. ماجرای جمشید آرین در سال ۹۴ یک تراژدی تلخ نه از منظر نتیجه و محصول بلکه در رویکرد سیاست گذاران در استقبال از فناوری های نوین بود. وی مدعی بود خودروی برقی تولید کرده که در این جا به کم و کیف و درست یا غلط آن کاری نداریم. با این حال در ادامه، این ایده و پیشنهاد هیچ گاه در عرصه صنعت تا رسیدن به مرحله تجاری سازی پیگیری نشد.
۳. جدا از مورد قبل در دهه گذشته نسخه اولیه چندین خودروی برقی و هیبریدی (دو نیرو) نیز توسط برخی مراکز علمی و صنعتی رونمایی شد. «قاصدک نصیر» خودرویی تمام الکتریکی بود که دانشگاه خواجه نصیر ساخت و سال ۸۸ معرفی شد. «یوز» خودرویی بود که فناوران دانشگاه آزاد اسلامی قزوین آن را طراحی کردند و ساختند و حتی روحانی، رئیس جمهور سابق نیز دقایقی در حیاط ساختمان دولت داخل آن نشست و رانندگی کرد. «یاس» خودروی دو نفره برقی بود که دانشگاه علم و صنعت آن را رونمایی کرد؛ «مپنا» نیز خودرویی هیبریدی بود که شرکت مدیریت پروژه‌های نیروگاهی ایران آن را با تغییراتی در خودروی پژو ۴۰۵ طراحی کرد. با این حال، این تلاش ها هیچ گاه آن طور که باید جدی گرفته نشد.
هدف‌گیری جدید وزارت صمت برای تولید خودروهای برقی
هم اینک که افق های تلخی از ناترازی سوخت و آلودگی هوا در حال پدیدار شدن است، وزیر کنونی صمت از جهت گیری این وزارتخانه برای تولید خودروهای برقی در کشور خبر داده است. (بدیهی است که کارهای نکرده پیشینیان قابل نوشتن به پای مسئولان کنونی نیست.)
عباس علی آبادی وزیر صمت در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا با اشاره به تصویر راهبردی از صنعت خودرو، گفت: واقعیت این است که در حوزه صنعت خودرو به سمتِ بن‌بست اساسی در حرکت هستیم. این بن‌بست در حوزه سوخت و البته انرژی است؛ به‌رغم این که از بزرگ ترین تولیدکنندگان و صاحبان منابع انرژی هستیم، چنانچه قرار باشد با شدت فعلی در حوزه انرژی مصرف‌کننده باشیم، به زودی به شرایطی خواهیم رسید که دیگر امکان تامین آن فراهم نخواهد بود و در این زمینه به مشکلات جدی برخواهیم خورد؛ چرا که شدت انرژی در کشور ما به دلایل مختلف، بیش از همه استانداردهای مصرف دنیاست.
بن بست افزایش ۵۰ میلیون لیتری تولید سوخت در ۵ سال آینده با روند تولید خودرو
هم اکنون تولید و مصرف بنزین در خوش بینانه ترین برآوردها در نقطه سربه سر قرار دارد. با این حال، مقایسه روند توسعه ظرفیت پالایشگاهی با تولید خودرو آن هم خودروهای بنزینی و به خصوص خودروهای بنزینی با مصرف بالای کنونی قابل مقایسه است. در این باره، وزیر صمت افزود: بر اساس برنامه‌ریزی‌ها اگر قرار باشد سالانه، دو میلیون دستگاه خودرو در کشور تولید و هر سال به خودروهای موجود افزوده شود، با مسیر صعودی که مصرف سوخت خودروها در پیش دارد و با اضافه شدن مصرف بنزین خودروهای جدید، مصرف بنزین در کشور افزایش قابل ملاحظه‌ای خواهد داشت؛ چنانچه قرار باشد هر خودروی جدید حداقل پنج لیتر در روز به مصرف بنزین کشور اضافه کند (که به‌قطع برای خودروهای کار بیشتر از این‌هاست)، به ۱۰ میلیون لیتر سوخت بیشتر نیاز است؛ بنابراین پس از پنج سال، باید حدود ۵۰ میلیون لیتر به مصرف فعلی روزانه اضافه کنیم؛ این نیاز به سوخت قرار است از کجا تامین شود؟ وزیر صمت با بیان این که دنیا به سمت برقی شدن در حرکت است، افزود: در این شرایط، آدرس اصلی برای صنعت خودرو، برقی شدن خودروهاست؛ چرا که حتی از منبع برق خورشیدی و دیگر منابع انرژی نیز می‌توان برای تامین برق استفاده کرد.
علی‌آبادی تاکید کرد: امروز وزارت صمت تلاش می‌کند با برنامه‌ریزی برای توسعه برقی‌سازی خودروها، علاوه بر این که تاثیر زیست محیطی بسیار خوبی ایجاد و مشکلات محیط زیستی را برطرف کند، بر موضوع انرژی و ذخیره‌سازی آن نیز باید تمرکز داشته باشد. البته همه مشکلات آلودگی هوا ناشی از دود خودروها نیست؛ بلکه وقتی حدود ۱۴۰ میلیون لیتر سوخت در یک روز در کشور سوزانده می‌شود، این حجم احتراق، گرما در فضا هم ایجاد می‌کند. این افزایش گرما، شرایط اقلیمی را بر هم می‌زند و شرایط ترمودینامیکی هوای شهرها را مختل می‌کند.
این ها همه در حالی است که در ماه های گذشته خبرهایی مبنی بر تولید خودروهای برقی و هیبریدی از طرف خودروسازان منتشر شده، ولی هنوز عملاً شاهد تجاری سازی این خودروها نیستیم.
