توپولوف تو-۲۲ام که در ناتو با نام مستعار “بک‌فایر” (Backfire) شناخته می شود، یک بمب افکن راهبردی فراصوت دوربرد است. گفته شده که روسیه از این بمب افکن بال متغیر پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی علیه مخالفان خود (از جمله اوکراین) استفاده کرده است و همچنان یکی از ارکان مهم هوانوردی دوربرد روسیه محسوب می شود.
تو-۲۲ام با خدمه ای متشکل از چهار نفر توانایی حمل محموله تسلیحاتی ۲۴ هزار کیلوگرمی را دارد. به طور خاص، تو-۲۲ام برای حمل بمب های فاب-۲۵۰ و فاب-۱۵۰۰ یا موشک های هسته ای خا-۱۵ و همچنین موشک های تهاجمی دریایی دوربرد خا-۲۲ طراحی شده است.
بمب افکن تو-۲۲ از دو پیشرانه کوزنتسوف ان‌کی-۲۵ نیرو می گیرد و در جدیدترین پیکربندی خود یعنی تو-۲۲ام۳ می تواند با بیشینه سرعت نزدیک به ۲ ماخ پرواز کند. این مدل جدید توانایی شلیک موشک ابرصوت خا-۴۷ام۲ را دارد. این موشکل قابلیت حمل یک کلاهک جنگی هسته ای را دارد.
روسیه مدعی است که برد پروازی تو-۲۲ام۳ تقریبا ۷۰۰۰ کیلومتر است که امکان حضور در یک ماموریت حمله دریایی را برای آن فراهم می کند، اما برای شرکت در حملات هسته ای بین قاره ای با هدف بمباران آمریکا پاسخگو نیست.
بمب افکن بک‌فایر برای شرکت در حملات هسته ای بین قاره ای، حمله دریایی، و ماموریت های متعارف حمله به اهداف زمینی طراحی شده است. توسعه نسخه اولیه تو-۲۲ در سال ۱۹۵۴ آغاز شد و تولید انبوه این هواپیما در سال ۱۹۵۹ آغاز شد.
توسعه مدل تو-۲۲ام اندکی پس از تکمیل نسخه اصلی تو-۲۲ آغاز شد و در شرایطی که اتحاد جماهیر شوروی و آمریکا در حال مذاکره برای ارائه توافقنامه محدودسازی جنگ‌افزار راهبردی SALT II بودند، روند توسعه آن ادامه یافت.
نوسازی هواپیماها برای معرفی تو-۲۲ام۳ در دهه ۱۹۸۰ ادامه یافت و این هواپیما به طور رسمی در سال ۱۹۸۹ خدمت در نیروی هوایی شوروی را آغاز کرد.
بد برای اوکراین، خوب برای روسیه!
نیروی هوایی روسیه طی حمله به اوکراین از بمب افکن های تو-۲۲ام۳ استفاده کرده است. نقش این بمب افکن ها در بمباران اوکراین کنایه آمیز است زیرا این کشور تعداد زیادی از بمب افکن های تو-۲۲ و تو-۲۲ام را پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به ارث برده بود، اما طبق توافقنامه کاهش تهدید تعاونی نان-لوگار (Nunn–Lugar Cooperative Threat Reduction agreement) آنها را نابود کرد.
بک‌فایرهای نیروی هوایی روسیه به طور برجسته برای بمباران شبکه های ریلی اوکراین بکار گرفته شده اند و همچنین به نقش آنها در بمباران مواضع اوکراین در شهر ماریوپل از جمله کارخانه فولاد آزوف‌استال اشاره شده است.
تو-۲۲ام۳ ابزار ارزشمندی برای سیاست امنیت ملی روسیه در خارج از مرزهای این کشور بوده است. سه فروند بک‌فایر در سال ۲۰۲۱ در کنار دیگر بمب افکن های روسیه مانند تو-۹۵ام‌اس و تو-۱۶۰ به پایگاه هوایی حمیمیم سوریه اعزام شدند. این سه فروند بمب افکن امکان گشت‌زنی در شرق مدیترانه برای پشتیبانی از منافع روسیه در منطقه و همچنین تهدید منافع آمریکا و دیگر دشمنان روسیه در اطراف شرق مدیترانه را فراهم کرد.
از بمب افکن های تو-۲۲ام۳ در چچن و همچنین در جنگ بین روسیه و گرجستان در سال ۲۰۰۸ استفاده شده بود که در همین جنگ شاهد نخستین و تنها نمونه از سرنگونی یک فروند بک‌فایر در میدان نبرد بودیم.
در شرایطی که تو-۲۲ام۳ هواپیمایی قدیمی بر اساس یک طراحی حتی قدیمی‌تر است، اما به نظر نمی رسد در پایان عمر خدمت خود قرار داشته باشد. بک‌فایرهای نیروی هوایی روسیه احتمالا برای سال ها یا حتی دهه های پیش رو در جنگ های روسیه حضور خواهند داشت.
