با افزایش قیمت کالاهای اساسی و واریز یارانه، دخل و خرج خانوارها تحت تاثیر چه عوامل مستقیم و غیرمستقیمی قرار می گیرد
با انتشار نتایج یک حساب و کتاب یارانه ای پس از اعلام قیمت های جدید برخی کالاهای اساسی که نشان می دهد مازاد یارانه خانوار برای دهک های مختلف، از ۱۸ هزار تومان برای دهک های بالا شروع می شود و تا بیش از ۹۰۰ هزار تومان برای دهک های پایین نیز می رسد. با این حال، بررسی خراسان نشان می دهد از آن جایی که افزایش قیمت اقلام اساسی بر بودجه خانوار تاثیرات غیر مستقیم دیگری از جمله افزایش قیمت کالاهای وابسته نیز دارد و این قبیل موارد در این حساب و کتاب در نظر گرفته نشده، می تواند این ارقام دستخوش تغییر شود.اگر چه در نهایت دهک های پایین از این طرح منتفع می شوند .به گزارش خراسان، پس از اعلام آزادسازی اولین سری یارانه های کمک معیشتی برای خانوار، اتاق اصناف ایران نرخ حداکثری فروش انواع لبنیات، روغن، مرغ و تخم مرغ را برای مصرف کننده در سراسر کشور اعلام کرد. بر این اساس، نرخ حداکثری فروش ۹ قلم کالای اساسی به شرح جدول شماره ۱ تغییر یافته است.
در این باره بررسی خراسان نشان می دهد که به عنوان مثال مرغ نسبت به قیمت مصوب قبل یعنی ۳۱ هزار و ۹۰۰ تومان بیش از ۸۷ درصد، تخم مرغ با نرخ قبلی کیلویی ۲۹ هزار و ۴۰۰ تومان بیش از ۳۶ درصد و پنیر با نرخ قبلی ۲۸ هزار تومان، بیش از ۳۲ درصد افزایش قیمت یافته است. اعلام قیمت های جدید کالاهای اساسی، واکنش متفاوت مردم و رسانه ها را در پی داشته است. دغدغه موجود در این میان و به خصوص برای قشرهای کم درآمدتر، این است که آیا یارانه کمک معیشتی دولت که علاوه بر یارانه های قبلی به مشمولین داده می شود، کفاف افزایش قیمت ها را خواهد داد یا نه؟
یک حساب و کتاب یارانه ای
در این زمینه، انتشار جزئیات یک حساب و کتاب یارانه ای با استناد به اعداد و ارقام رسمی هزینه خانوار توجه ها را به خود جلب کرد. این محاسبات حاکی از آن است که برای بیشتر دهک ها، میزان افزایش هزینه های خوراکی کمتر از یارانه های دریافتی است.در این محاسبه، با توجه به آمار سرانه مصرف هر دهک از اقلامی که قیمت آن ها افزایش یافته، تفاوت قیمت قدیم و جدید اقلام (و در نهایت میزان افزایش هزینه هر دهک برای این اقلام پس از افزایش هزینه ها) و نیز میزان افزایش یارانه کمک معیشتی نسبت به سرجمع یارانه های قبل (نقدی و معیشتی)، مانده «افزایش یارانه» برای هر دهک محاسبه شده است. به عنوان مثال، آمارها نشان می دهد که در دهک اول شهری (کم درآمدترین قشر)، مصرف ماهانه اقلام اساسی برای یک خانوار چهار نفره که قیمت جدید آن ها اعلام شده، برای مرغ ۳ کیلوگرم، تخم مرغ ۱.۲ کیلوگرم، پنیر حدود ۶۰۰ گرم، انواع شیر حدود ۲.۸ کیلوگرم و روغن خوراکی ۲.۲ کیلوگرم است.در مرحله بعد، مقایسه هزینه سبد کالاهای اساسی مذکور با قیمت قدیم و جدید، میزان افزایش هزینه برای خرید آن کالاها را نشان می دهد. بر این اساس و مطابق جدول، هزینه سبد کالا برای خانوار چهار نفره در دهک اول با قیمت قبل حدود ۲۴۱ هزار و ۵۰۰ تومان، هزینه سبد کالا با قیمت جدید ۵۶۸ هزار و ۳۵۰ تومان و میزان افزایش هزینه ها حدود ۳۲۷ هزار تومان خواهد بود.(جدول شماره ۲)
از سوی دیگر می توان میزان افزایش یارانه های این خانوار چهار نفره در دهک اول را حساب کرد. این خانوار در شرایطی هم اینک یک میلیون و ۶۰۰ هزار تومان (نفری ۴۰۰ هزار تومان) یارانه کمک معیشتی جدید دریافت خواهد کرد که قبلاً و در مجموع ۳۵۴ هزار تومان یارانه دریافت می کرد. (۱۸۲ هزار تومان یارانه نقدی و ۱۷۲ هزار تومان یارانه معیشتی). در نتیجه میزان افزایش یارانه ها برای این خانوار دهک اولی، حدود یک میلیون و ۲۵۰ هزار تومان خواهد بود.حال با مقایسه میزان افزایش هزینه ها (۳۲۷ هزار تومان) و میزان افزایش یارانه ها (یک میلیون و ۲۵۰ هزار تومان)، می توان محاسبه کرد که این خانوار، بیش از ۹۲۰ هزار تومان مازاد یارانه نسبت به افزایش هزینه های جدید خواهد داشت.بررسی مذکور، به همین ترتیب و برای هر دهک، میزان «مانده یارانه های جدید» نسبت به «افزایش هزینه های ناشی از قیمت جدید اقلام اساسی» را به شرح جدول شماره ۳ محاسبه کرده است. همان طور که ملاحظه می شود در نهایت مازاد «بودجه یارانه ای» خانوارها در دهک های مشمول در مدل جدید «افزایش یارانه و افزایش قیمت ها»، از ۹۲۳ هزار تومان برای دهک اول آغاز می شود و به تدریج تا ۱۸ هزار تومان در دهک نهم، کاهش می یابد.
در نظر نگرفتن تورم جانبی، چالش مهم حساب و کتاب یارانه ای
محاسبه مذکور اگرچه به خوبی ارقام هزینه و درآمد خانوار را در جهت محاسبه هزینه منافع یارانه کمک معیشتی برای خانوارها به کار گرفته است، و بر این اساس به طور قطع می توان گفت که خانوار های کم در آمد حداقل در کوتاه و میان مدت از این طرح منتفع خواهند شد،اما به نظر می رسد یک ابهام مهم درخصوص آن وجود دارد و آن عبارت است از آثار جانبی افزایش قیمت اقلام اساسی بر کل بودجه خانوار. هم اینک مهم ترین دغدغه ذیل حساب و کتاب یارانه ها، تسری مستقیم و غیر مستقیم موج افزایش قیمت به دیگر کالاهاست. به عنوان مثال، قیمت مرغ بر قیمت ساندویچ و فراورده های گوشتی، قیمت تخم مرغ بر قیمت شیرینی جات و قیمت روغن خوراکی بر طیف گسترده ای از کالاهای خوراکی اثر گذار است. علاوه بر همه این ها، ایجاد انتظار تورمی در جامعه نیز از آثار جنبی این طرح می تواند باشد. در نتیجه باید گفت تاثیر رویداد یارانه ای اخیر بر بودجه خانوار، به احتمال زیاد محدود به اقلامی که قیمت آن ها تغییر می یابد نخواهد شد و این، چیزی است که در حساب و کتاب اخیر دیده نشده است. در این باره، هر چند رئیس کل بانک مرکزی از تاثیر تا ۱۰ درصدی این طرح بر تورم خبر داده با این حال، باید منتظر گذشت زمان بود تا تاثیر اقدامات ضد تورمی دولت بر این بخش بیشتر مشخص شود. به ویژه این که طرح های ضد تورمی دولت به خصوص از مسیر نظام بانکی در حال اجراست.
