نکات مهم و کاربردی که هنگام خرید ساز چنگ باید به آن ها توجه داشته باشید.

از زمان باستان تا به امروز مردم جهان با موسیقی سرو کار داشته و دارند، در واقع می‌توان موسیقی را جزئی جدایی‌ ناپذیر از زندگی انسان‌ها دانست. امروز در این مطلب قصد داریم تا شما را با انواع ساز چنگ یا هارپ آشنا کنیم. این ساز در واقع یکی از سازهای زهی باستانی است. این ساز در کشور ایران هم پیشینه طولانی دارد، ایرانیان باستان بیشتر از این ساز در مجالس خود استفاده می‌کردند. این ساز معمولا در خانواده اشراف دیده می‌شد، البته در میان دربار هم از محبوبیت خاصی برخوردار بود. شاید دلیل اینکه بیشتر اشراف و خان‌زادگان از این ساز استفاده می‌کردند، قدرت خرید پایین افراد معمولی و قیمت بالای ساز بود.

ساز زهی دارای تعدادی سیم است که با لمس و ضربه زدن روی سیم‌ها تولید صدا می‌کند. این ساز در دوران ساسانیان هم رواج داشته است به طوری که در تصاویر موجود در طاق بستان تصویر چند نوازنده ساز چنگ مشاهده می‌شود که سوار بر قایق برای پادشاه ساسانی هنگام شکار موسیقی اجرا می‌کنند. چنگ‌هایی که در تصویر طاق بستان مشاهده می‌شود دارای هفت تا یازده سیم می‌باشند. از این‌جا می‌توانید به اهمیت این ساز زهی پی‌ببرید. با اینکه طرز گرفتن نواختن و حتی تعدادی سیم های آن تغییر زیادی کرده است، اما این ساز همچنان جزو ساز‌های پر طرفدار جهان به شمار می‌رود. زمانی که شما می‌خواهید یک ساز جدید را بیاموزید، باید یک سری اطلاعات در مورد آن ساز داشته باشید.

اگر شما هم تصمیم به یادگیری ساز چنگ گرفته‌اید و قصد دارید برای خود یک ساز چنگ خریداری نمایید. اما با توجه به تنوع زیاد مدل‌ها و قیمت‌ها با خرید این ساز به مشکل برخورده‌اید، اصلا نگران نباشید. سایت بس مارک در این مقاله شما را با انواع ساز چنگ یا همان هارپ آشنا کرده و به شما یک سری نکات مهم و ضروری که هنگام خرید ساز چنگ باید به آن‌ها توجه داشته باشید را آموزش می‌دهد.

ساز چنگ یا هارپ چیست؟

ساز چنگ یا همان harp هم مانند ساز عود از سازهای زهی زخمه‌ای معروف در زمان باستان است. در واقع این ساز به شکل مثلثی ساخته می‌شود که سیم‌های آن به صورت عمود روی آن بسته می‌شوند. در ادبیات فارسی به خصوص شاهنامه فردوسی به این ساز اشاره زیادی شده که این خود نشان از اهمیت این ساز برای ایرانیان دارد. در واقع می‌توان آن را قدیمی‌ترین نوع ساز در جهان دانست و آن را به عنوان اولین ساز دست بشر معرفی کرد.

ساختار ساز چنگ:

• قاب مثلثی شکل: بدنه اصلی ساز را تشکیل می‌دهد که به شکل هندسی مثلث است.
• ضلع عقبی: این قسمت به جعبه تقویت کننده صدا معروف است.
• ضلع عقبی: خط منحنی است که سیم‌های ساز را روی آن ثابت می‌کنند.
• ضلع جلویی: همان ستون عمودی است که دو قسمت دیگر ساز را در کنار هم محکم می‌کند.
• سیم چنگ: در واقع ارتعاش این سیم‌ها تولید صدا می‌کند، در زمان گذشته به جای سیم از روده خشک شده حیوانات استفاده می‌شد.

تاریخچه ساز چنگ:

این ساز را می‌توان به عنوان قدیمی‌ترین و جدیدترین نوع ساز در دنیا معرفی کرد. چنگ الکتریکی که به تازگی اختراع شده است جزو جدیدترین ساز‌های دست بشر می‌باشد. شاید بتوان تمدن این ساز را به مصر باستان در حدود ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد دانست. این ساز شاید الگو گرفته از تیر و کمان باشد زیرا هنگام رها کردن تسمه آن صدای خاصی تولید می‌کند و ساختار چنگ‌های باستانی نیز کمان شکل است. در آن زمان ساز چنگ به صورت گوی شکل بود و به علت نداشته میله عمودی برای مهار کردن سیم‌ها تعداد سیم کمتر از شکل امروزی بود. سیم‌های این ساز بر خلاف نمونه‌های امروزی از روده حیوانات ساخته می‌شد که هر کدام صدای خاص و منحصر به فردی تولید می‌کرد.

تاریخچه چنگ در کشور ایران:

اگر به نقش‌های برجسته روی طاق بستان مراجعه نمایید، تصاویری از چند نوازنده چنگ درون قایق همراه با یکی از پادشاهان ساسانی به نام خسرو پرویز را مشاهده خواهید کرد. در این تصویر خسرو ‌پرویز در حال شکار است و تعدادی نوازنده در یک قایق جداگانه و یک نفر در قایق شاه برای او ساز چنگ را می‌نوازند. با این سند تاریخی می‌توان به طور یقین عمر این ساز را به ساسانیان نسبت داد. هر چند که ممکن است به خیلی قبل تر هم برگردد و چون اسناد تاریخی محکمی وجود ندارد، نمی‌توان ان را اثبات کرد.

انواع ساز چنگ:

1. چنگ باستانی: همان اولین ساز ساخته شده به دست بشر است که تمدن آن به ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد بر‌می‌گردد. این مدل فاقد میله عمودی بود و تعداد سیم در آن کمتر از سازهای امروزی است. هر چند که این ساز به مرور زمان دستخوش یک سری تغییرات شد تا به شکل سازهای امروزی در آمد.
2. چنگ سنتی: به عصر معاصر در ایران برمیگردد، شباهت زیادی به چنگ باستانی دارد. در واقع همان نمونه توسعه یافته ساز باستانی هستند. در این مدل برخلاف نمونه قبلی شکل دستگاه تغییر کرده و میله عمودی نیز به آن اضافه شده به همین علت تعداد سیم‌ها نیز در آن چند برابر نمونه باستانی شده است.
3. چنگ ارکستری: چنگ‌های بزرگی هستند که در ارکستر نواخته می‌شوند. این چنگ‌ها دارای تعدادی پدال هستند که به وسیله پا می‌توان نوع کلید در ساز را تغییر داد به همین علت به آن‌ها چنگ پدالی هم گفته می‌شود‌. متاسفانه در کشور ما به اشتباه به چنگ‌های بزرگ هارپ می‌گویند در صورتی که این طور نیست و هارت در انگلیسی معنای همان چنگ را می‌دهد.
4. چنگ تزئینی: معمولا از چنگ به عنوان یک وسیله تزئینی آنتیک هم استفاده می‌شود. اگر شما می‌خواهید از ساز چنگ به عنوان وسیله تزئینی منزل خود استفاده کنید، بهتر است از نمونه تزئینی آن استفاده نمایید. زیرا از نظر ظاهری شباهت زیادی به ساز واقعی دارند. این مدل صرفا جنبه تزئینی دارد.

انواع ساز چنگ از نظر شکل ظاهری:

• چنگ منحنی
• چنگ ون
• چنگ زاویه‌دار
• چنگ کندوگ
• چنگ ون کنار ساسانی
• چنگ لیر

مزایا و معایب چنگ پدالی:

مزایا:

1. از این مدل به علت اندازه بزرگ صدای قوی‌تری دارند به همین علت می‌توان در اجرای ارکستر از آن‌ها استفاده کرد.
2. به دلیل ساختار خاص می‌توان قطعات کروماتیک را به راحتی با آن‌ها اجرا نمود.
3. تنها با این مدل می‌توان موسیقی جاز را اجرا کرد.
4. به علت داشتن پدال نوازنده به راحتی قادر به تعویض نمودن کلید است.

معایب:

1. به علت اندازه بزرگ و ساخت دشوار قیمت آن‌ها چند برابر چنگ‌های معمولی است.
2. وزن آن ها بسیار سنگین است، چیزی در حدود ۳۵ کیلوگرم که همین امر جا‌به‌جایی ساز را با مشکل موجه می‌کند.

بهترین زمان برای کوک کردن و تعویض سیم چنگ:

• در واقع یک ضرب المثل در مورد کوک کردن ساز چنگ وجود دارد، که هر بیست دقیقه یک بار یا با هر بار ورود شخصی از درب باید این ساز را کوک نمایید. هر چند این یک شوخی بیشتر نیست، اما باید هر چند روز یک باز این ساز را کوک نمایید. هر چه دفعات کوک کردن ساز به هم نزدیکتر باشد ساز شما کمتر از کوک خارج می‌شود.
• با اینکه سیم‌های این ساز طول عمر بالایی دارند و خیلی دیر پاره می‌شوند. اما بهتر است برای بهبود صدای ساز و جلوگیری از گز زدن آن هر یک سال یا دو سال یکبار آن‌ها را تعویض نمایید.

نکات مهمی که هنگام خرید ساز چنگ باید به آن‌ها توجه کنید:

• قیمت ساز چنگ: قیمت نقش مهمی در انتخاب شما دارد، قبل از هر کاری میزان بودجه برای خرید ساز چنگ را مشخص کنید. زمانی که میزان بودجه مشخص شود، خود به خود خیلی از مدل‌هایی که در محدوده قیمتی شما قرار ندارند از انتخاب شما خارج شده و کار برایتان آسان می‌شود.
• نوع ساز: ساز چنگ هم هم مانند سازهای دیگر به مرور زمان دچار تغییراتی شده است به همین دلیل مدل های مختلف ای دارد. شما باید با توجه به نوع سلیقه خود و سبکی که برای نوازندگی انتخاب کرده‌اید، نوع ساز خود را انتخاب کنید. اگر با انتخاب نوع ساز مشکل دارید بهتر است، قسمت ابتدایی این مقاله را مطالعه کنید.
• جنس بدنه: به جنس بدنه ساز توجه داشته باشید بهترین و مرغوبترین نوع چوب برای ساخت این ساز چوب درخت افرا و گردو است. سازهایی که از این چوب ساخته می شوند، ارزش مالی بیشتری دارند قیمت آنها نیز اندکی گران‌تر می‌باشد. شاید علت آن خوش صدا بودن ساز به علت استفاده از این چوب باشد.
• اندازه ساز: این ساز در ابعاد و اندازه‌های مختلفی ساخته می‌شود که هر کدام به مناسب سبک خاصی هستند. یک نمونه خیلی بزرگ از این ساز که برای اجرا در سالن‌های ارکستری به کار می‌رود، مدل پدال دار است که دارای تعدادی پدال می‌باشد و به وسیله آن‌ها می‌توان نوع کلید در ساز را تغییر داد.
• جنس سیم: در نمونه‌های باستانی این ساز به جای سیم از روده حیوانات استفاده می‌شد. اما امروزه سیم این ساز ازجنس فلز و پلاستیک ساخته می شود. البته مدل هایی هم وجود دارند که به سبک و سیاق باستانی خود با روده خشک شده حیوانات ساخته می‌شود. این سازها نسبت به نمونه‌های جدید خوش‌ صداتر می‌باشند.
• اجرای موسیقی: بهتر است شخصی را که در نواختن این نوع موسیقی مهارت دارد همراه خود برای خرید ببرید. زیرا تا زمانی که با یک ساز قطعه‌ای از موسیقی را اجرا نکنید به کیفیت ساز و خوش صدا بودن آن پی‌نمی‌برید.
• بررسی ظاهری: از نظر ظاهری ساز را مورد بررسی قرار دهید، باید فاقد هرگونه ترک یا شکستگی باشد. بهتر است ساز از چوب یک تکه ساخته شده باشد. زیرا به مرور زمان چوب‌های چند تکه‌ای که در کنار هم چسب شده‌اند، ترک برداشته و شکسته می‌شوند.

روش نگهداری از ساز چنگ یا هارپ:

• همیشه موقع خرید یک کیف مناسب نگهداری برای ساز تهیه کنید و بعد از نواختن ساز را درون آن قرار دهید.
• به علت اینکه بدنه ساز از چوب تهیه می‌شود، نباید آن را در جای مرطوب و خیس‌ قرار داد. زیرا چوب دچار پوسیدگی شده و باد می‌کند.
• ساز را در جای مطمئن نگهداری کنید، اگر ساز را در ارتفاع نگهداری کنید، امکان سقوط و شکسته شدن آن به دور از انتظار نیست.
• اگر به مدت طولانی قرار است از ساز استفاده نکنید، سیم‌های آن را شل کرده و از کوک خارج کنید. این کار باعث می‌شود فشار روی ساز به حداقل برسد.

امیدواریم این مطلب اطلاعات کافی را برای خرید ساز چنگ در اختیار شما قرار دهد. سوالات خود را می توانید از طریق فرم ارسال دیدگاه ها با ما در میان بگذارید.