ناسا به مناسب نزدیک شدن به سی و دومین سالگرد پرتاب تلسکوپ فضایی هابل اخیرا تصویری جذاب از مجموعه پنج کهکشان که با نام “گروه فشرده هیکسون ۴۰” (Hickson Compact Group ۴۰) شناخته میشود، منتشر کرد.
ناسا تولد ۳۲ سالگی تلسکوپ فضایی هابل را با تصویری خیره کننده از مجموعهای غیرمعمول از پنج کهکشان به نام “گروه فشرده هیکسون ۴۰”، جشن گرفته است.
این پنج کهکشان در حدود یک میلیارد سال دیگر در یک گروه ستارهای ادغام خواهند شد. این گروه شامل سه کهکشان مارپیچی شکل، یک کهکشان بیضی شکل و یک کهکشان عدسی شکل است.
مقامات پشتیبان ماموریت تلسکوپ فضایی هابل در بیانیهای اعلام کردند، این پنج کهکشان که به عنوان گروه فشرده هیکسون ۴۰ (HCG ۴۰) شناخته می شوند، در حال ادغام در یک ساختار واحد هستند و این فرایندی است که تقریبا طی یک میلیارد سال آینده تکمیل خواهد شد.
ناسا این تصویر را به مناسبت سی و دومین سالگرد پرتاب این تلسکوپ ارزشمند که روز یکشنبه هفته آینده( ۲۴ آوریل) است، منتشر کرد. این تصویر بخشی از ماموریت مهم تلسکوپ فضایی هابل در بخش مطالعه تکامل کهکشانها است.
محققان ماموریت هابل گفتند: مطالعه گروههای نزدیک مانند گروه فشرده هیکسون ۴۰ به ستارهشناسان کمک میکند تا در مورد چگونگی شکلگیری کهکشانها اطلاعات خوبی به دست آورند. مقامات هابل در مورد گروه فشرده هیکسون ۴۰ افزودند: گروههای فشرده کهکشانی مانند این، ممکن است در کیهان اولیه رایجتر بوده باشند چرا که ممکن است در آن زمان مواد بسیار گرم و در حال سقوط این کهکشانها انرژی لازم برای ایجاد گروهی از سیاهچالههای بسیار پرانرژی به نام اختروشها را تامین کرده باشند.
این گروه کهکشانی که در فاصله ۳۰۰ میلیون سال نوری از زمین قرار دارد، در ناحیهای از فضا قرار گرفته است که قطر آن کمتر از دو برابر قطر قرص ستارهای کهکشان خودمان(کهکشان راه شیری) است.
اگرچه دانشمندان بیش از ۱۰۰ گروه کهکشانی فشرده را شناسایی کردهاند اما طبق گفته محققان ماموریت هابل، پیکربندی و ساختار گروه فشرده هیکسون ۴۰ نسبتا منحصر به فرد است زیرا کهکشانها بخشی از یک خوشه کهکشانی بزرگتر نیستند و این امر آنها را به هدف جالبی برای مطالعه تبدیل میکند. اینکه این ساختار چگونه به وجود آمده است هنوز موضوع داغ کاوش اخترشناسان است.
مقامات هابل نوشتند: یک توضیح احتمالی برای چگونگی پدید آمدن چنین ساختاری این است که مقدار زیادی ماده تاریک(شکل ناشناخته و نامرئی از ماده) با این کهکشانها مرتبط است. اگر آنها به هم نزدیک شوند، این ماده تاریک میتواند ابر بزرگی را تشکیل دهد که کهکشانها در درون آن میچرخند. همانطور که کهکشانها در ماده تاریک میچرخند به دلیل اثرات گرانشی آن، یک نیروی مقاومتی را نیز احساس میکنند. این امر حرکت آنها را کند کرده و باعث میشود که کهکشانها انرژی خود را از دست دهند و در کنار هم قرار گیرند و یکی شوند.
از تلسکوپ هابل چه میدانیم؟
این تلسکوپ مشهور در ۲۴ آوریل ۱۹۹۰ سوار بر شاتل فضایی دیسکاوری در تلاش برای درک بهتر جهان اولیه پرتاب شد. به طور کلی تاکنون پنج بار فضانوردان به تعمیر و به روزرسانی هابل پرداختهاند که آخرین تعمیر در سال ۲۰۰۹ انجام شد.
“هابل” پروژه مشترک ناسا و آژانس فضایی اروپا و کانادا است و بیش از سه دهه به رصد فضا پرداخته است. این تلسکوپ بیش از ۱.۵ میلیون رصد انجام داده و بیش از ۱۸ هزار مقاله علمی براساس دادههای آن منتشر شده است. هابل با سرعت ۲۷ هزار و ۳۰۰ کیلومتر بر ساعت مدار زمین را دور میزند و در فاصله ۵۴۷ کیلومتری زمین قرار دارد. این تلسکوپ در ماه آوریل سال ۱۹۹۰ توسط موشک فضایی دیسکاوری از پایگاه فضایی کندی در فلوریدا به فضا ارسال شد. “هابل” یکی از بزرگترین و پرکاربردترین تلسکوپها به شمار میآید.
هابل قویترین تلسکوپ جهان است و در سه دهه مشاهدات فضا، این تلسکوپ نگاه ما را به جهان تغییر داده است. این تلسکوپ یکی از مهمترین ماموریتهای کیهانی ناسا تاکنون بوده که به مدت ۳۲ سال در حال فعالیت است و ناسا امیدوار است سالهای بیشتری نیز فعالیت کند. این تلسکوپ سیارات فراخورشیدی، کهکشانهای دور و ماده تاریک را مورد مطالعه قرار داد.
به طور کلی این تلسکوپ تاکنون بیش از یک میلیون رصد انجام داده است که نتیجهی آن تصاویری خیرهکننده از ستارگان، ابرنواخترها و کهکشانهایی در شکلها و اندازهی مختلف بوده است. دوربینهای هابل تصاویر را به رنگ خاکستری ثبت میکنند، اما ناسا به آنها رنگ میبخشد. به طور معمول این کار را برای مشخص کردن ویژگیها و مواد شیمیایی مختلف انجام میدهد. هابل همچنین تصاویری از بزرگنمایی سیارات منظومهی شمسی ثبت کرده است که ویژگیها و جزئیات جدیدی از سطح این سیارات را نمایان میکند.
مدتی کوتاهی پس از آن که هابل به فضا پرتاب شد، در سال ۱۹۹۳ نقصی در آینه هابل باعث مخدوش شدن تصاویر آن شد، به همین دلیل فضانوردانی برای حل این مشکل به فضا اعزام شدند. به طور کلی تاکنون پنج بار فضانوردان به تعمیر و به روزرسانی هابل پرداختهاند. اما از سال ۲۰۱۱ که شاتل فضایی ناسا بازنشسته شد، موشک فضایی دیگری قادر به سفر به هابل نبوده است.
در سال ۱۹۹۸ ستارهشناسان با استفاده از هابل دریافتند که جهان سریعتر از آنچه تصور میشد، در حال انبساط است. پیش از این دانشمندان تصور میکردند که پس از مهبانگ جهان با سرعت منبسط شده و سپس سرعت آن کاهش یافته است. محققان این تحقیقات در سال ۲۰۱۱ نوبل دریافت کردند. محققان همچنین برای اندازهگیری سرعت انبساط جهان از هابل کمک گرفتند و واحد اندازهگیری آن را “ثابت هابل” نامیدند. این اندازهگیری به آنها در تشخیص سن جهان کمک کرد. دانشمندان باور دارند جهان ۱۳.۸ میلیارد سال قدمت دارد.
۲۵ دسامبر ۲۰۲۱، ناسا تلسکوپ قدرتمند دیگری موسوم به “جیمز وب” را که اغلب به عنوان جانشین “هابل” از آن یاد میشود، پرتاب کرد. “وب” اغلب به عنوان جانشین یا جایگزین “هابل” توصیف میشود، اما به رغم تعداد انگشت شماری مشکل در طول این سالها، ابزارهای علمی “هابل” همچنان قوی هستند. نمیتوان گفت “وب” جایگزین “هابل” خواهد شد، چرا که “هابل” همچنان در حال رصد کیهان است و ناسا امیدوار است تا چند سال دیگر، احتمالا تا دهه ۲۰۳۰ نیز بتواند از آن استفاده کند. هابل میتواند نورهای محدوده طول موج حدود ۲۰۰ نانومتر (nm) تا ۲.۴ میکرون را ببیند، در حالی که برد وب از حدود ۶۰۰ نانومتر تا ۲۸ میکرون است. گفتنی است وب گرچه برای کاوش در طیف نور مادون قرمز طراحی شده، اما همچنان قادر خواهد بود قسمت قرمز/نارنجی طیف نور مرئی را نیز مشاهده کند.
