دیجیاتو/ یک سنگ فضایی که بیش از دو دهه پیش از صحرای بزرگ آفریقا کشف شده بود، احتمالا اولین مدرک فیزیکی از یک انفجار ستاره‌ای قدرتمند است که در جامعه علمی تحت عنوان ابرنواختر نوع یکم A شناخته می‌شود. این نوع خاص از ابرنواخترها بسیار نادرند.
یک پژوهشگر در سال ۱۹۹۶ سنگ کوچکی را در صحرای مصر پیدا کرد که دانشمندان بعدا مدعی شدند منشاء فرازمینی داشته چون ترکیباتی دارد که در هیچ کجای زمین یافت نمی‌شود. حالا مطالعه جدید محققان دانشگاه ژوهانسبورک آفریقای جنوبی نشان می‌دهد که این سنگ فضایی موسوم به سنگ «هیپاتیا» احتمالا نخستین مدرک فیزیکی از یک ابرنواختر نوع یکم A است که از جمله پرانرژی‌ترین پدیده‌های جهان به حساب می‌آید. این مطالعه در مجله Icarus چاپ شده است.
محققان در پژوهش جدید خود از مطالعات مربوط به سال‌های ۲۰۱۳، ۲۰۱۵ و ۲۰۱۸ استفاده کردند که نشان می‌داد این سنگ زمینی نیست و حتی از داخل منظومه شمسی به کره خاکی ما نرسیده است. دانشمندان می‌گویند برای بررسی سنگ هیپاتیا از یک پرتوی پروتونی استفاده کرده‌اند تا ۱۵ عنصر آن را با جزئیاتی بی‌مانند شناسایی کنند. سپس با در دست داشتن این اطلاعات شروع به مهندسی معکوس مکان‌هایی کردند که این سنگ ممکن است از آن‌جا آمده باشد.
برای مثال، مقدار سیلیکون در سنگ هیپاتیا فوق‌العاده کم بود؛ در واقع مقدار این ماده کمتر از ۱ درصد مقدار سیلیکونی بود که انتظار می‌رود سنگ‌های منظومه شمسی داشته باشند. همچنین، مقدار کرومیوم، منگنز، آهن، سولفور، مس و وانادیوم هم مشابه سنگ‌های موجود در منظومه خورشیدی ما نبود.
«جان کرامرز»، محقق ارشد این پژوهش می‌گوید: «ما شاهد الگوی پایداری از عنصرهای کم‌مقدار بودیم که با تمام اجرام درون منظومه شمسی کاملا فرق می‌کند. اشیاء موجود در کمربند سیارکی و شهاب‌ها هم با این ترکیبات مطابقت ندارند. بنابراین به بررسی بیرون منظومه شمسی پرداختیم.»
ابرنواختر نوع یکم A بهترین کاندید است
محققان در ادامه انواع احتمالات از جمله بند غبار میان‌ستاره‌ای در کهکشان راه شیری، ستاره‌های غول‌پیکر سرخ و حتی ابرنواختر نوع دوم را به عنوان منشاء تشکیل این سنگ بررسی کردند، اما هیچ کدام مطابقت لازم با ترکیبات سنگ را نداشت. بنابراین نوبت به بررسی ابرنواختر نوع یکم A رسید که در اثر انفجار پرقدرت یک ستاره کوتوله سفید در یک سامانه دوتایی به وجود می‌آید و ستاره را در حد اتم‌های آن متلاشی می‌کند. این اتم‌ها در ترکیب با غبار سحابی کوتوله سفید متراکم می‌شوند و سنگ‌هایی را به وجود می‌آورند که امضای شیمیایی بسیار خاصی دارند.
حالا محققان می‌گویند امضای شیمیایی سنگ هیپاتیا شباهت زیادی به امضای ابرنواختر نوع یکم A دارد: «نسبت شش مورد از ۱۵ عنصر این سنگ بین ۱۰ تا ۱۰۰ برابر دامنه پیش‌بینی‌شده در مدل‌های نظری ابرنواخترهای نوع یکم A بود. این عناصر آلومینیوم، فسفر، کلر، پتاسیم، مس و زینک هستند.»
کرامرز درباره تاثیر این کشف مهم درباره منشاء پیدایش منظومه شمسی می‌گوید: «این یافته نشان می‌دهد که یک تکه نامعمول غبار از فضای بیرونی می‌تواند در همان سحابی خورشیدی وجود داشته باشد که منظومه شمسی ما در آن شکل گرفته اما به‌طور کامل با آن ترکیب نشده است. این نظریه برخلاف دیدگاه رایجی است که می‌گوید غبار سازنده منظومه شمسی به‌طور کامل ترکیب شده بود.»
