دانشمندان موفق شدند از طریق نمونه برداری از بخش زیر ماده ای چسبناک که شپش های سر موقع تخمگذاری تولید می کنند، به دی ان ای چند مومیایی کلمبیایی دو هزار ساله دست پیدا کنند.
دانشمندان در بررسی هایی که روی مومیایی های باستانی کلمبیا انجام دادند دریافتند که موهای کلمبیایی های باستانی به دلیل وجود شپش های سر، حاوی نوعی ماده چسبناک هستند که باعث شده تا دی ان ای آنها مانند حشره ای که در کهربا به دام افتاده، به طور سالم باقی بماند.
پژوهشگران در توضیح این پدیده می گویند، شپش های سر برای اینکه تخم های خود را روی پوست و موی سر بچسبانند ماده ای ترشح می کنند که مانند سیمان چسبنده بوده و باعث شده تا حتی پس از هزار و ۵۰۰ تا دو هزار سال، دی ان ای انسان های باستانی را در شرایط بهتری نسبت به نمونه های مشابه از جمله دندان ها و قطعات استخوانی که از فسیل های دیگر به دست می آیند، نگه دارد.
گفتنی است که یافته های آنها بینش جدیدی در مورد مهاجرت انسان های پیش از کریستف کلمب در آمریکای جنوبی ارائه می کند.
دکتر آلخاندرا پروتی (Alejandra Perotti)، دانشیار زیست شناسی بی مهرگان در دانشگاه ریدینگ، طی بیانیه ای در این رابطه اعلام کرد: علاوه بر ژنتیک، زیست شناسی شپش می تواند سرنخ های ارزشمندی در مورد چگونگی زندگی و مرگ مردم هزاران سال پیش ارائه دهد. تقاضا برای نمونه های دی ان ای از بقایای انسان های باستانی در سال های اخیر افزایش یافته است زیرا ما به دنبال درک الگوی مهاجرت و تنوع در جمعیت های انسان های باستانی هستیم. شپش های سر تمام طول عمر خود را با انسان گذرانده و از آن تغذیه می کنند بنابراین بررسی ها، اطلاعات بیشتری از اجداد ما ارائه خواهد کرد.
به طور معمول، دانشمندان دی ان ای را از قطعات استخوانی متراکم جمجمه یا داخل دندان انسان های باستانی استخراج می کنند که در نوع خود از بهترین کیفیت برخوردارند. متأسفانه این نمونه ها همیشه در دسترس نیستند چراکه اعتقادات اخلاقی و فرهنگی، دانشمندان را از آسیب رساندن به این بقایا باز می دارد. روش جدید جمع آوری دی ان ای از زیر ماده چسبناک ترشح شده از شپش های سر ممکن است به محققان اجازه دهد تا از این مسائل اجتناب کنند.
دانشمندان این ماده را به طور معمول در مو و لباس مومیایی هایی که به خوبی حفظ شده اند، می یابند. به گزارش سیناپرس، محققان در آخرین تلاش های خود دی ان ای را از زیر این ماده در سر سه جسد مومیایی شده از آرژانتین جمع آوری کردند. این افراد بین ۱۵۰۰ تا دو هزار سال پیش در کوه های آند در مرکز و غرب آرژانتین زندگی می کردند.
دانشمندان مقدار بیشتری از ماده را روی یک پارچه از شیلی و یک سر کوچک شده از مردم باستانی جیوریان (Jivaroan) در اکوادور آمازون پیدا کردند. البته به اعتقاد پژوهشگران به احتمال زیاد تخم های شپش ها در دمای بسیار سرد کوه های آند مرده اند. در این پروژه، محققان شکاف های کوچکی را بین این تخم ها و پوست سر مومیایی ها در امتداد فولیکول های مو پیدا کردند. به نظر می رسد این شکاف همان فاصله تخم و پوست سر است در واقع شپش ها تخم های خود را نزدیک تر به پوست سر می چسبانند تا تخم ها گرم بمانند.
به گفته دانشمندان این نمونه های دی ان ای دارای همان غلظت دی ان ای یک دندان انسان و دو برابر بیشتر از قطعات استخوانی باستانی هستند.
این دی ان های استخراج شده می تواند اطلاعات کاملی از این افراد و همچنین شپش های آن زمان و ارتباط اینگونه شپش ها با دیگر شپش ها را در اختیار دانشمندان قرار دهد.
به اعتقاد دکتر میکل وینتر پدرسن (Mikkel Winther Pedersen) این استخراج همچنین ممکن است منجر به دستیابی اطلاعاتی از بیماری های ویروسی احتمالی آن زمان شود. بررسی این دی ان ای استخراج شده، اولین ارتباط بین مومیایی ها و انسان ها در آمازون را در دوهزار سال پیش نشان می دهد. این اولین بار است که محققان شواهدی پیدا می کنند که نشان می دهد انسان ها در استان سان خوان از جنگل های بارانی آمازون در ونزوئلا و کلمبیای امروزی مهاجرت کرده اند.
این تیم همچنین شواهدی از پلیما ویروس سلول مرکل را در دی ان ای پیدا کردند. این ویروس که به طور رسمی در سال ۲۰۰۸ کشف شد، توسط پوست سالم انسان دفع می شود. در موارد نادر، این ویروس وارد بدن شده و ممکن است باعث سرطان پوست شود. این یافته های جدید به این احتمال اشاره دارد که شپش سر نیز ممکن است به انتشار این ویروس کمک کند.
شرح کامل این پژوهش ها و نتایج حاصل از آن در آخرین شماره مجله زیست شناسی مولکولی و تکامل (Molecular Biology and Evolution) منتشر شده و برای علاقمندان قابل دسترس است.
