شاید کمتر کسی در جهان تصور کنند ممکن است یک زباله فضایی روی زمین سقوط کرده و موجب آسیب دیدگی و مرگ افراد شود ولی از نظر محققان این خطر وجود داشته و با افزایش زباله های موجود در مدار زمین، جدی تر می شود.
اگرچه خطر مجروح شدن در اثر سقوط یک ماهواره به طرز باور نکردنی کم است، اما میزان زباله های موجود در مدار زمین یک مسئله رو به رشد است.
در ماه ژوئیه، یک شی عجیب و سیاه در کوه‌های برفی استرالیا سقوط کرد. این منطقه، مکانی است که در آن آتش سوزی های زیادی رخ می دهد، بنابراین هر کسی می توانست آن را با درختی که تبدیل به خاکستر شده اشتباه بگیرد. با این حال مطالعات بعدی نشان داد این شی از فضا سقوط کرده است.
برخی گزارش ها حاکی از آن است که این شی سیاه رنگ، یک قطعه سرگردان از کپسول SpaceX Dragon است که پس از ورود مجدد در جو زمین منهدم شد. برخی از این قطعات پس از ورود به خاک استرالیا مانند یک نیزه به صورت عمودی به زمین فرو رفتند و واضح است که هیچ کس دوست ندارد در آن زمان آنجا بایستید.
این اتفاق، تنها حادثه مشابه در رابطه با سقوط اجرام فضایی به زمین محسوب نشده و اخیراً، بخش بزرگی از یک فضاپیما که گمان می رود بخشی از موشک Long March 5B چین باشد، در بورنئو سقوط کرد.
متاسفانه این اولین باری نیست که زباله های فضایی به زمین می افتند و تکرار این حوادث باعث می شود از خود بپرسیم احتمال آسیب بر اثر این حوادث چقدر است؟ به گفته پروفسور دان پولاکو، مدیر مرکز آگاهی از دامنه فضایی دانشگاه وارویک، این رویداد یک مساله نادر بود.
وی در این رابطه می گوید: سطح زمین عمدتاً پوشیده از دریاها است و احتمال وقوع این اتفاق در خشکی بسیار کم است. البته بر خلاف نظر این کارشناس، سقوط اشیا فضایی در خشکی های زمین بارها هرچند این اتفاق افتاده است و حتی پنج ملوان ژاپنی در سال ۱۹۶۹ بر اثر برخورد لاشه سفینه فضایی شوروی به یک کشتی باری در سواحل سیبری مجروح شدند.
یکی دیگر از لحظات مشهور در این رابطه، در سال ۱۹۷۷ رخ داد که یک ماهواره جاسوسی شوروی در شمال کانادا سقوط کرد. این ماهواره یک راکتور هسته ای را با خود حمل می‌کرد و تنها ۰.۱ درصد از سوخت خطرناک آن تا کنون بازیابی شده است.
برخی از مواد رادیواکتیو این ماهواره به یک دریاچه نفوذ کرده و دولت کانادا در نهایت سه میلیون دلار از شوروی دریافت کرد تا هزینه عملیات پاکسازی را بپردازد. به طور کلی باید اذعان داشت که اگرچه سقوط زباله های فضایی خطرناک ممکن است نادر باشد، اما این موضوع بدان معنا نیست که زباله های فضایی یک تهدید نیستند.
پولاکو در این رابطه می گوید: خطر خارج شدن یک ماهواره از مدار و سقوط بر روی زمین، تنها خطر موجود در این حوزه نیست و خطر صدمه زدن به ماهواره های دیگر نیز در این رابطه محتمل است.
باید توجه داشت که مدار زمین به سرعت در حال تبدیل شدن به انبار زباله است. ده ها هزار قطعه بزرگتر از ۱۰ سانتی متر در مدار بالایی زمین وجود دارد وبرای اجرام کوچکتر از یک سانتی متر، این آمار به صدها میلیون قطعه می رسد.
این زباله های فضایی شامل تکه هایی از موشک های قدیمی، بخش هایی از ماهواره های از بین رفته و حتی تکه هایی از رنگ و سوخت منجمد هستند. دوازده رویداد تصادف و تکه تکه شدن اشیا فضایی معمولاً هر سال در مدار زمین رخ داده و به حجم این مشکل رو به رشد می افزاید. این مساله از ان جهت دارای اهمیت است که حتی ریزترین اشیاء سرگردان فضایی هم می توانند ویرانی قابل توجهی ایجاد کنند.
باید به این نکته اشاره کرد که اشیا در مدار پایینی زمین با سرعت ۲۵ هزار مایل در ساعت حرکت می کنند. به این ترتیب حتی یک جسم به اندازه یک نخود نیز انرژی زیادی داشته و اگر به چیزی برخورد کند، آن را منهدم کرده و حتی می تواند یک ماهواره را از کار بیاندازد.
طی سال های اخیر تعداد ماهواره‌هایی که به فضا پرتاب می شوند در حال افزایش است. شرکت هایی مانند اسپیس ایکس و آمازون در حال پرتاب تعداد زیادی ماهواره به مدار پایینی زمین هستند تا اینترنت را به مکان های دور افتاده ای که کابل های زیرزمینی سنتی نمی توانند به آنها دسترسی پیدا کنند، ارائه کنند.
یک گزارش رسمی تخمین می زند که ما از هم اکنون تا سال ۲۰۳۰ سالانه ۱۷۰۰ ماهواره پرتاب خواهیم کرد و این گسترش سریع قابلیت های فضایی به دلیل ظهور موشک های قابل استفاده مجدد صورت می گیرد. هزینه پرتاب ماهواره به مدار پایین زمین از حدود ۶۰ هزار دلار به ازای هر کیلوگرم به ۲۴۰۰ دلار کاهش یافته است و به همین دلیل شرکت ها و کشورهای بیشتری قادر به این کار هستند.
در این شرایط سوال مهمی مطرح می شود که ما با توجه به بحران پیش رو، چه کاری می توانیم در مورد آن انجام دهیم؟ ارگان هایی مانند آژانس فضایی اروپا و ناسا از حذف زباله های فضایی حمایت می کنند.
در حال حاضر تعدادی از شرکت ها روی این هدف تمرکز داشته و مأموریت های نمایشی را اجرا می کنند. طرح اصلی آن ها این است که این زباله ها را به جو زمین بفرستیم تا سوخته و نابود شوند. متاسفانه مشکلات زیادی در این مسیر وجود دارد و مهمترین مساله این است که چه کسی باید برای این ماموریت، هزینه بپردازد.
پروفسور دان پولاکو، مدیر مرکز آگاهی از دامنه فضایی دانشگاه وارویک، به انبوهی از ماهواره های روسی در قبرستان فضاپیماها در ۸۰۰ کیلومتری سطح زمین اشاره می کند. وی در این رابطه می گوید: آن ها به درستی از رده خارج نشده و خطرناک هستند. برخی از آن ها هنوز حاوی پیشرانه هایی دارای سوخت بوده و مشخص نیست آیا روسیه برای حذف آنها هزینه خواهد کرد یا خیر؟
این موضوع نیز دارای اهمیت است که حذف هزاران ماهواره بزرگ و از رده خارج هیچ کمکی به صدها میلیون زباله ریز فضایی نکرده و در حال حاضر پاکسازی این زباله ها عملی نیست.
