فضاپیمای مارس اکسپرسِ سازمان فضایی اروپا (اِسا) تصویرهایی تازه و چشمگیر از دره‌وار مارینر در سیاره‌ی بهرام (مریخ) گرفته.
این تصویرهای تازه‌ی سیاره‌ی سرخ به کاوش ژرفای دره‌ی مارینر، بزرگ‌ترین سامانه‌ی ژرف‌دره‌ای (کنیونی) در سامانه‌ی خورشیدی می‌پردازند.
سراسرنمای کج از کرز تیتونیوم (Tithonium Chasma) که بخشی از ساختار دره‌وار مارینر را ساخته
این تصویرهای اِسا (سازمان فضایی اروپا) که با بهره از “دوربین استریو با واگشود بالا”ی مارس اکسپرس (اچ‌آراس‌سی، HRSC) گرفته شده‌اند جزییاتی باورنکردنی را هم از کف این دره ثبت کرده‌اند. برخلاف گرند کنیون در آمریکا که توسط رود کلرادو پدید آمده، باور بر اینست که دره‌وار مارینر دستاوردِ جدا شدنِ صفحه‌های زمین‌ساختی (تکتونیکی) از هم است. چنان چه در این تصویرها دیده می‌شود، این جابجایی خشونت‌بار در سطح بهرام به پیدایش یک کف دره‌ی ناهموار انجامیده است.
مقام‌های اِسا نوشته‌اند: «کفِ خشنِ کَرزِ آیوس (Ius Chasma) به همان اندازه هم فریبنده است. هنگامی که صفحه‌های زمین‌ساختی از هم جدا می‌شدند، به نظر می‌رسد باعثِ پیدایش سه‌گوش‌های سنگی زبر و ناهمواری که مانند ردیفی از دندان‌های کوسه است شدند.»
فضاپیمای مارس اکسپرس که از ۲۰۰۳ تاکنون در مدار سیاره‌ی سرخست، بر روی دو ترانشه (trench) که بخشی از باخترِ دره‌وار مارینر راساخته‌اند زوم کرد: کرز آیوس و کرز تیتونیوم (Tithonium Chasma). عکس‌های گرفته شده نه تنها جزییات سطحیِ باورنکردنی را نشان می‌دهند، بلکه اندازه‌ی چشمگیر ترانشه‌ها را هم آشکار کرده‌اند.
به نوشته‌ی اسا، دره‌وار مارینر با ۴۰۰۰ کیلومتر درازا، ۲۰۰ کیلومتر پهنا و ۷ کیلومتر ژرفا، تقریبا ده برابر درازتر، ۲۰ برابر پهن‌تر و پنج برابر ژرف‌تر از گرند کنیون است.
این تصویر مکان‌نگاشتی (توپوگرافیک) با کد رنگی کرزهای یوس و تیتونیوم که بخشی از ساختار دره‌وار مارینر هستند را نشان می‌دهد
درازای کرز آیوس در سمت جنوبی این ژرف‌دره ۸۴۰ کیلومتر است و درازای کرز تیتونیوم در شمال آن به ۸۰۵ کیلومتر می‌رسد. برای همسنجی، گرند کنیون ۴۴۶ کیلومتر درازا دارد و ژرف‌ترین نقطه‌اش اندکی بیش از ۱ مایل (۱.۶ کیلومتر) ژرفا دارد. دره‌وار مارینر اگر روی زمین بود، فاصله‌ی نوک شمالی نروژ تا نوک جنوبی سیسیل را در بر می‌گرفت.
نمای اسا از این دو کرز، ویژگی‌های گوناگون سطحی بهرام را نمایش می‌دهد، از تلماسه‌های تیره‌رنگی که دستاورد فعالیت آتشفشانی در آن نزدیکی هستند گرفته تا تپه‌هایی به اندازه‌ی کوه که دستاورد فرسایش بادی‌اند، برجستگی‌هایی کوچک‌تر که احتمالا دستاوردِ تبخیر آب‌هایی‌اند که روزگاری کرز را پر کرده بوده و همچنین شواهدی از یک زمین‌لغزش تازه که از ریزش دیواره‌ی ژرف‌دره پدید آمده.
فضاپیماهای گوناگونی که به بررسی دره‌وار مارینر می‌پردازند شواهدی را یافته‌اند که نشان می‌دهند احتمالا روزگاری این ژرف‌دره پر از آب بوده. مارس اکسپرس نشانه‌هایی از کانی‌های سولفاته‌ی آبدار را در ناحیه‌ی کرز آیوس و کرز تیتونیوم پیدا کرده و از سوی دیگر، مدارگرد گازهای ناچیز اِسا (تی‌جی‌او) که بخشی از برنامه‌ی اگزومارس بوده هم آب یخزده را زیر سطح “آشفتگی کندور” (Candor Chaos)، نزدیک مرکز این سامانه‌ی بزرگ دره‌ای شناسایی کرده.
نمای سه‌بعدی از کرزهای آیوس و تیتونیوم که بخشی از ساختار دره‌وار مارینر هستند
منبع:1star7sky.com
