افزایش صادرات نفت کشور به بیش از یک میلیون بشکه در روز در دولت سیزدهم، موجب شد که روند صعودی تورم ماهانه در سال ۱۴۰۰ نزولی شود و تورم نقطه به نقطه در پایان سال ۱۴۰۰ حدود ۲۴ درصد نسبت به روند قبلی کاهش یابد.
بدون تردید افزایش صادرات نفت و وصول درآمدهای نفتی یکی از بزرگترین دستاوردهای دولت سیزدهم در ۷ ماهه سال ۱۴۰۰ بوده است، موضوعی که بارها توسط سیدابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور کشور و جواد اوجی وزیر نفت از آن به عنوان یک خط‌شکنی در فضای تحریمی مطرح شده است.
طبق آمار، میزان فروش نفت ایران در دولت سیزدهم به بیش از یک میلیون بشکه در روز افزایش یافته است. این موضوع در کنار افزایش قیمت جهانی نفت به بشکه‌ای ۱۰۰ دلار موجب شد که درآمدهای نفتی افزایش چشمگیری پیدا کند.
اما یک سوال اساسی وجود دارد؛ اگر صادرات نفت ایران افزایش یافته است، پس چرا تاثیری در معیشت مردم احساس نمی‌شود؟
*کاهش ۲۲۷ هزار میلیارد تومانی کسری بودجه ۱۴۰۰
خبرگزاری فارس در گزارشی با عنوان «تاثیر رشد صادرات نفت بر معیشت مردم/ کاهش ۲۲۷ هزار میلیارد‌ی کسری بودجه» به این موضوع پرداخت که تورم به عنوان اصلی‌ترین عامل نابسامانی معیشت مردم، ریشه در دو موضوع «کسری بودجه دولت» و «خلق نقدینگی بانکی» دارد و تا زمانی که این دو مشکل حل نشود، گشایشی در اقتصاد ایران رقم نخواهد خورد.
با اقدامات دولت سیزدهم در دور زدن تحریم و بازاریابی برای فروش نفت، در مجموع کل درآمد ارزی دولت از صادرات نفت خام، میعانات گازی و گاز طبیعی در سال ۱۴۰۰ به بیش از ۱۷.۵ میلیارد دلار افزایش یافت و توانست برآورد قانون بودجه را محقق کرده و مانع کسری بودجه از محل درآمدهای نفتی شود.
طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، افزایش ۱۲۴ درصدی مصارف بودجه در سال پایانی دولت تدبیر و امید (سال ۱۴۰۰) موجب شد که کسری معادل ۴۷۰ هزار میلیارد تومان بر بودجه تحمیل شود. افزایش درآمدهای نفتی، این کسری بودجه را به میزان ۲۲۷ هزار میلیارد تومان کاهش داده و مانع از تشدید تورم بر اقتصاد کشور شده است.
در تصویر ۱، میزان مصارف بودجه و رشد سالانه مصارف آورده شده است. طبق تصویر در سال پایانی دولت روحانی میزان مصارف به ناگهان از ۵۷۱ هزار میلیارد تومان به ۱۲۷۸ هزار میلیارد تومان افزایش یافته است.
تصویر ۱
دولت سیزدهم در نخستین اقدام در قانون بودجه ۱۴۰۱ سعی کرد با کنترل مصارف بودجه و رشد فقط ۹ درصدی آن، کسری بودجه و تورم ناشی از آن در سال ۱۴۰۱ را به طور کلی مدیریت کند.
*کاهش تورم ماهانه پس از افزایش فروش نفت به روایت مرکز آمار
تا اینجا اشاره شد که افزایش صادرات نفت در دولت سیزدهم، از تشدید تورم حاصل از کسری بودجه جلوگیری کرده است. حال کمی در موضوع دقیق‌تر خواهیم شد.
تصویر ۲ آمار تورم ماهانه در سال ۱۴۰۰ را نشان می‌دهد که توسط مرکز آمار تدوین شده است. طبق گزارش مرکز آمار، تورم ماهانه از ابتدای سال ۱۴۰۰ تا شهریورماه روند افزایشی داشته و پس از استقرار کابینه دولت سیزدهم تا پایان سال ۱۴۰۰ کاهشی شده است.
به طور قطع، افزایش صادرات نفت و کاهش کسری بودجه، اصلی‌ترین اقدام مقابله‌ای دولت سیزدهم برای کنترل تورم بوده است که تاثیر آن بر کاهش «تورم ماهانه» کاملا مشهود است. بدین ترتیب تورم ماهانه از ۲.۷ درصد در فروردین‌ماه به ۳.۹ درصد در شهریورماه رسیده و سپس در اسفندماه به عدد ۱.۳ درصد کاهش یافته است.
در تصویر ۲، رنگ آبی مربوط به شاخص کل تورم ماهانه و رنگ قرمز نیز روند کلی تغییرات تورم در سال ۱۴۰۰ را نشان می‌دهد.
تصویر ۲
*افزایش صادرات نفت، تورم سال ۱۴۰۰ را ۶ درصد کاهش داد
در تصویر ۳، روند تورم ماهانه در صورت افزایش نیافتن صادرات نفت در دولت سیزدهم را نشان می‌دهد. طبق گزارش مرکز آمار تورم سال ۱۴۰۰ عدد ۴۰.۲ درصد بوده است.
با در نظر گرفتن تورم ماهانه جدید در تصویر ۳، طبق محاسبه اگر روند تورمی دولت روحانی در سال ۱۴۰۰ ادامه پیدا می‌کرد، تورم سال ۱۴۰۰ به عدد حدود ۴۶ درصد می‌رسید که یک رکورد بی‌سابقه و یک فاجعه بزرگ اقتصادی برای کشور محسوب می‌شود.
تصویر ۳
به بیان دیگر افزایش صادرات نفت، میعانات گازی و گاز طبیعی در دولت سیزدهم موجب شد که در سالی که مصارف بودجه ۱۲۴ درصد افزایش یافته بود، تورم سالانه حدود ۶ درصد نسبت به روند قبلی کاهش یابد.
تصویر ۴ تورم سال‌های گذشته را بر اساس گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد. سرعت نمایی خلق نقدینگی در نظام بانکی و کسری بودجه ۴۷۰ هزار میلیارد تومانی می‌توانست تورم را به عدد ۴۵.۷ درصد برساند که این رقم در پایان سال ۱۴۰۰ به عدد ۴۰ درصد ختم شد.
تصویر ۴
*کاهش ۲۴ درصدی تورم نقطه به نقطه در پایان سال ۱۴۰۰
البته بهترین شاخص برای بررسی تاثیر فروش نفت بر تورم در ۶ ماهه دوم سال ۱۴۰۰، شاخص تورم نقطه‌به‌نقطه است، زیرا کشیدن ترمز شاخص تورم کل تا حد زیادی تحت تاثیر تورم ماهانه در ۶ ماهه اول سال بوده که ارتباطی با دولت سیزدهم ندارد.
طبق گزارش مرکز آمار، تورم نقطه به نقطه در ابتدای سال (فرودین‌ماه) حدود ۵۰ درصد بوده و در اسفندماه به حدود ۳۵ درصد می‌رسد. به بیان دیگر افزایش فروش نفت و کاهش کسری بودجه باعث شده است که تورم نقطه به نقطه در سال ۱۴۰۰ به میزان ۱۵ درصد کاهش یابد (تصویر ۵).
تصویر ۵
حال اگر روند قبلی تورم در دولت گذشته در ۶ ماه دوم سال ۱۴۰۰ نیز ادامه پیدا می‌کرد، تورم نقطه به نقطه از ۴۹.۵ درصد در ابتدای سال ۱۴۰۰ به ۵۸.۶ درصد در پایان سال می‌رسید (تصویر ۶).
تصویر ۶
بدین ترتیب درصورت تداوم دولت روحانی در ۶ ماهه دوم سال ۱۴۰۰، تورم نقطه به نقطه در اسفندماه به جای ۳۴.۶ به ۵۸.۶ می‌رسید و ۲۴ درصد افزایش می‌یافت.
*خیز دولت روحانی برای شکستن رکورد تورم ایران در سال ۱۴۰۰
تصویر ۷، میزان تورم سالانه در سال‌های پس از انقلاب اسلامی است. طبق آمار بیشترین تورم در سال ۱۳۷۴ و در دولت سازندگی رقم خورد که عدد معادل ۴۹.۴ درصد بود. اگر دولت روحانی تا انتهای سال ۱۴۰۰ بر سر کار باقی می‌ماند عدد تورم در این سال به ۴۵.۷ درصد می‌رسید و نزدیکترین عدد را به رکورد تورم پس از انقلاب ثبت می‌کرد.
تصویر ۷- تورم سالانه ایران پس از انقلاب اسلامی
در مجموع تاثیر افزایش فروش نفت در دولت سیزدهم در کاهش بیش از ۲۲۷ هزار میلیارد تومانی از کل کسری بودجه در سال ۱۴۰۰ و کاهش حدود ۸ درصدی تورم کل و کاهش ۲۴ درصدی تورم نقطه به نقطه در این سال بوده است.
به گفته کارشناسان تا زمانی که فکری اساسی برای حل مشکلات ساختاری اقتصاد کلان کشور نشود، حتی فروش روزانه ۲ میلیون بشکه نفت نیز نمی‌تواند گرهی از وضعیت معیشتی مردم و تورم افسارگسیخته باز کند.
